اخبار اقتصادی / در نشست مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری سازمان برنامه، مطرح شد که رشد مخارج جاری دولت، رشد حجم پول و انتظارات قیمتی، ۳ رکن همیشگی در اقتصاد ایران است و اگر می‌خواهیم تورم را مهار کنیم باید برای کنترل این ۳ مسئله فکر و ایده دقیقی داشته باشیم.
نشست علمی-تخصصی با مدیریت علمی محمد جعفری، عضو هیئت علمی دانشگاه و رئیس امور اقتصاد کلان سازمان برنامه و بودجه کشور و همچنین با سخنرانی سجاد برخورداری، دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران و الناز باقرپور، پژوهشگر و مدرس دانشگاه، همچنین با مشارکت فعال جامعه علمی، پژوهشی، دانشگاهی، اندیشگاهی، صاحب نظران، مدیران و کارشناسان دستگاه‌های اجرایی ملی و استانی بصورت مجازی برگزار شد.
محمد جعفری، عضو هیئت علمی دانشگاه و رئیس امور اقتصاد کلان سازمان برنامه و بودجه کشور، بعنوان مدیر علمی نشست در ابتدای این نشست گفت: موضوع نشست امروز را باید بصورت جدی مورد دقت قرار دهیم، چرا که تورم بعنوان یک پدیده مهم و تاثیرگذار در زندگی مردم می‌بایست بصورت اساسی تدبیر شود.
وی در تشریح موضوع این نشست ادامه داد: حذف ارز ۴۲۰۰ یک جراحی بزرگ بود که دولت‌های قبل از اجرا و تبعات تورمی آن به شدت واهمه داشتند. با این وجود دولت سیزدهم تصمیم گرفت این جراحی را انجام دهد و شاهد این بودیم که در ماه ابتدای اجرای طرح تورم ۱۲.۲ نقطه‌ای را تجربه کردیم. و در ماه گذشته تورم به ۴.۴ رسید و امیدواریم تا دو الی سه ماه آینده این وضعیت کنترل شود.
وی افزود: باید با هم فکری به راه‌های بهتری برای کنترل تورم دست پیدا کنیم. همچنین بانک مرکزی بعنوان بازیگر اصلی مهار تورم مشغول ایفای نقش است و ما بعنوان سازمان برنامه در استفاده از ابزار تعدیل قیمت‌ها ملاحظات اجرایی داریم. به هر ترتیب اقتصاد ما وضعیت خاصی را تجربه می‌کند. که باید بصورت دقیق به آن پرداخت. برای رشد ۸ درصدی در سال آینده به ده هزار همت سرمایه‌گذاری نیاز داریم که با این عدد فاصله داریم و به جهش سرمایه‌گذاری نیاز داریم و این جهش بی‌تردید نیازمند رشد سرمایه‌گذاری در کشور است.
سجاد برخورداری، دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران، بعنوان سخنران ابتدایی این نشست در تبیین عوامل تعیین‌کننده تورم در کشور گفت: در یک مدل کلان اقتصادی یک بخش تقاضا، یک بخش عرضه و یک بخش انتظارات وجود دارد. هر کدام از این بخش‌ها دچار تحولات مختلف است که در خصوص تاثیر‌گذاری این بخش‌ها در تورم باید بررسی‌های دقیقی صورت گیرد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: شاید در بخش شکل‌گیری انتظارات بیشترین تحولات اتفاق می‌افتد که داده‌های دقیقی در این زمینه نداریم. وی در پاسخ به این پرسش که تورم از چه عواملی تاثیر می‌گیرد؟ گفت: تورم پدیده‌ای است که از جانب مخارج دولت، حجم پول، شوک‌های سمت تقاضا و شوک سمت تولید، تغییرات در انتظارات قیمتی شکل می‌گیرد که این شش عامل، بازیگر اصلی در حوزه تورم هستند و مجموع این عوامل شرایط اقتصاد را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
برخورداری ادامه داد: مخارج جاری دولت بصورت مستقیم بر تورم تاثیر می‌گذارد و رشد نقدینگی هم نسبت مستقیم روی تورم دارد. با وجود این موضوع انتظارات تورمی در کشور ما مورد توجه پژوهشگران نیست و متاسفانه اصلا داده‌های لازم در این خصوص تولید نمی‌شود. این درحالی است که انتظارات به شدت در شکل‌گیری تورم تاثیر گذار است. لذا با توجه به عدم وجود داده‌های قابل اتکا، قیمت طلا در کشور می‌تواند بعنوان یک نمودار از افزایش انتظارات تورمی مورد استفاده پژوهشگران باشد. نباید از یاد برد که در شکل‌گیری انتظارات تورمی، نظر آحاد مردم بسیار مهم است. لذا بنظر بنده در نبود داده‌های دقیق آماری در خصوص شاخص انتظارات، قیمت سکه می‌تواند نمایانگر این شاخص در اقتصاد ما باشد.
وی در تشریح دیگر دلایل تورم در چند دهه اخیر ادامه داد: بحث حباب بالای ارزش سهام و حجم بالای درآمد‌های صوری که نتیجه این حباب بود در دو مقطع تاریخی به افزایش تورم در کشور ما منجر شد و این پدیده به دولت فشار زیادی وارد کرد.
برخورداری، ضمن بیان نقش یارانه‌های نقدی در افزایش تورم گفت: واریز یارانه‌های نقدی چه در ابتدا و چه اکنون عامل دیگری در خصوص رشد تورم در کشور است. این درحالی است که سومین شوک تاثیر گذار در پدیده تورم حباب بالای بازار سهام ۹۷-۹۶ بود و این پول‌های خارج شده از بازار سهام بصورت مستقیم در بازارهای دیگر تاثیر‌گذاری کرد.
این مدرس دانشگاه، پدیده وام‌های زود بازده را از عوامل دیگر در پدیده تورم دانست و ادامه داد: از دیگر عوامل موثر در پدیده تورم وام‌های حمایت از بنگاه‌های زود بازده بود که به شوک تورمی انجامید. همچنین رشد قابل توجه درآمد‌های نفتی در سال‌های ۹۰ و ۹۱ بعنوان شوک سمت تقاضا در اقتصاد ایران عمل کرد. و اتخاذ سیاست‌های انبساطی توسط دولت در پی افزایش بهای نفت به شدت در ظهور تورم بالا تاثیر گذار بود.
برخورداری، در تشریح شوک‌های اقتصادی سمت عرضه در اقتصاد ایران گفت: پدیده تحریم‌ها همواره بر اقتصاد ما تاثیر مستقیم داشته است. البته فراموش نکنیم تاثیرات شوک‌ها در کوتاه مدت تخلیه می‌شود. تحریم‌های بین الملل و چند برابر شدن نرخ ارز و در ادامه عدم رشد تولید ناخالص داخلی، در طول این بیست سال متوسط رشد ۲.۵ درصد را تجربه کردیم در صورتی که می‌بایست بالاتر از این رقم می‌بود.
وی در تشریح چرایی استمرار تورم در کشور گفت: رشد مخارج جاری دولت، رشد حجم پول و انتظارات قیمتی، سه رکن همیشگی در اقتصاد ایران است و اگر می‌خواهیم تورم را مهار کنیم باید برای کنترل این سه مسئله فکر و ایده دقیقی داشته باشیم.
برخورداری، ضمن بررسی دلایل اصلی تورم ادامه داد: سیاست‌های حمایتی دولت به صورت فزاینده درحال رشد است، افزایش دست مزدها نیز شیبی فزاینده را تجربه می‌کند و در این حال رشد حجم پولی امری طبیعی است که از رابطه غلط بین دولت و بانک‌ها به وقوع می‌پیوندد لذا می‌بایست رابطه دولت با نظام بانکی کاملا اصلاح شود در واقع بانک‌ها نباید نقش صندوق را برای دولت ایفا کنند. متاسفانه ما شاهد اتخاذ سیاست‌های پولی درستی نبوده ایم.
این مدرس دانشگاه در خاتمه سخنان خود ضمن تبیین دلایل شوک‌های اقتصادی و لزوم مدیریت این شوک‌ها در اقتصاد ملی گفت: مدیریت شوک‌های اقتصادی خیلی مهم است. تورم نه در ایران بلکه در هیچ جای دنیا بصورت دستوری کاهش پیدا نمی‌کند. لذا نباید از یاد برد که تورم علت اقتصاد نیست بلکه معلول وضعیت اقتصادی است.
در ادامه این نشست دکتر الناز باقرپور، پژوهشگر و مدرس دانشگاه، بعنوان سخنران دوم به بررسی ماهیت تورم در اقتصاد ایران پرداخت و گفت: اقتصاد ایران از سال ۶۰ به این سو چندین جهش تورمی را تجربه کرده است. در پس این شوک‌های تورمی باید این سوال را بصورت جدی پرسید که آیا تورم نتیجه افزایش عرضه پول است؟
این پژوهشگر اقتصاد، ضمن بررسی مدل‌های فکری در عرصه اقتصاد ادامه داد: نئوکنزین‌ها و پست کنزین‌ها دو طیف نظر را در این زمینه دنبال می‌کنند. در نگاه اول تورم یک پدیده پولی است. اما در دیدگاه مکتب پست کنزین‌ها به بحث درون زایی پول توجه می‌کنند و معتقدند خلق پول توسط بانک‌ها پدید می‌آید. لذا به زبان ساده می‌توان گفت در اقتصاد ایران هم بانک‌ها و هم بانک مرکزی در افزایش پول نقش بازی می‌کنند.
باقرپور ادامه داد: از آنجایی که تورم از نوع فشار هزینه در اقتصاد ایران مورد توجه است. باید پرسید چه رابطه‌ای بین نرخ ارز و تورم در کشور وجود دارد؟ وی افزود: براساس تحلیل داده‌ها علیت از جهش‌های تورمی نرخ ارز به سمت ایجاد تورم در کوتاه مدت حرکت می‌کند و در بازه زمانی طولانی‌تر تورم هم در افزایش نرخ ارز تاثیر گذار است.
این پژوهشگر نقدینگی در اقتصاد ایران لزوما محصول رشد پایه پولی ندانست و افزود: نقدینگی از چند برابر شدن پایه پولی و همچنین عملکرد بانک‌ها همزمان اتفاق می‌افتد. در واقع هم بانک مرکزی و هم فعالیت بانک‌ها همزمان به سمت خلق پول حرکت می‌کنند لذا بر این باورم در خصوص درون‌زا بودن و برون‌زا بودن پول در اقتصاد ایران بانک مرکزی قدرت کمتری در کنترل تورم را دارد تا بانک ها.
الناز باقرپور در خاتمه افزود: تورم شتابان کسری بودجه دولت را به سرعت افزایش خواهد داد و این مهم به افزایش نقدینگی منجر می‌شود بنابر این کسری بودجه، نقدینگی و تورم خود معلول یک علت اساسی مانند (نرخ ارز) است.