اخبار آموزش عالی / به گفته یک عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، تنها ۲ درصد از رتبه‌های زیر ۳۰۰۰ آزمون ورودی‌های دانشگاه‌ها در سال ۱۴۰۰ – ۱۳۹۹ جزو دهک‌های اول، دوم و سوم یعنی اقشار کم‌برخوردار و محروم بوده‌اند.
به گزارش ایسنا، منصور کبکانیان در برنامه “شیوه” شبکه چهار سیما که با موضوع «عدالت در آموزش عمومی» پخش شد، با بیان اینکه سیستم ستادی وزارت آموزش و پرورش زیادی چاق شده است، اظهار کرد: در وزارت آموزش و پرورش نسبت کارمند و غیرمعلم به معلم خیلی بد است. هرچه به بودجه آموزش و پرورش اضافه شده است کارمند استخدام کرده‌ایم. در حال حاضر وضعیت راضی‌کننده نیست.
این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با تاکید بر اینکه آموزش و پرورش تنها برای ورود به دانشگاه نیست، ادامه داد: همه جای دنیا آموزش و پرورش برای این است که فرد پس از ۱۲ سال درس خواندن وارد زندگی شود. در حال حاضر در ایران به گونه‌ای شده است که اگر دانشگاه نروی «عددی» نیستی و اگر دانشگاه هم بروی باید فوق لیسانس و دکترا هم بخوانی و فرهنگ غلطی است.
کبکانیان افزود: آموزش و پرورش یعنی زندگی؛ و فرد پس از ۱۲ سال درس خواندن باید بتواند حرفه خوبی را پیدا کرده و خانواده خودرا مدیریت کند. درصدی از افراد هم می‌توانند در رشته‌های تخصصی برای کسب مهارت وارد مقطع کاردانی شوند. البته این امر خود مساله دیگری است که چرا تا آن زمان فرد مهارتی پیدا نکرده است. درصد کمتری هم می‌توانند وارد مقطع کارشناسی و بعد از آن ارشد شوند اما در حال حاضر این قیف وارونه شده است و این خطرناک است.
۶ هدف آموزش و پرورش که اجرا نمی‌شود
وی با اشاره به طراحی شش هدف توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی برای آموزش و پرورش، توضیح داد: تقریبا می‌توان گفت در حال حاضر هیچ کدام از این شش هدف اجرا نمی‌شود یا بخش کمی از آن اجرا می‌شود. هدف اول «تعلیم و تربیت اخلاقی، عبادی و اعتقادی» است. آموزش و پرورش باید طبق تکالیفی که در سند تحول آن آمده این مبانی را در افراد ایجاد کند. هدف دوم «آموزش اقتصادی و حرفه‌ای» است که باید به گونه‌ای باشد که فرد بتواند حرفه و شغل مناسب را پیدا کند. در حال حاضر ما این مشکل را در بچه‌های فارغ‌التحصیل دانشگاه هم داریم. در کشورهای دیگر «شکار شغل» دارند و به جوان یاد می‌دهند باید شغل را شکار کنی اما در حال حاضر جوان ما می‌نشیند و می‌گوید “شغل نیست” و من نمی‌بینم که این موارد در آموزش و پرورش آموزش داده شود.
این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی هدف سوم تعیین شده برای آموزش و پرورش را «تعلیم و تربیت علوم و فناوری» عنوان و تصریح کرد: تنها بخشی از هدف سوم را در آموزش و پرورش اجرا کردیم و آن هم معطوف به علوم می‌شود و تقریبا فناوری را اصلا آموزش نداده‌ایم. هدف چهارم اما «آموزش امور اجتماعی و سیاسی» است تا جوان کشور خود را بشناسد و به کشور علاقه داشته باشد. به جوان وقتی ندادیم که محیط کشور را بشناسد. البته ما در شورای عالی انقلاب فرهنگی فکری برای این امر کردیم و پنجشنبه‌ها را تعطیل کردیم اما مساله بعد چیز دیگری شد. هدف پنجم نیز «آموزش زیستی و بدنی» و هدف ششم «زیباشناختی و هنری» است. از این شش محور شاید ما فقط به نصف یک محور پرداخته‌ایم و هر وقت از وزرا درباره چرایی اجرایی نشدن این شش محور سوال می‌کنیم می‌گویند “بودجه نداریم” اما ما این امر را قبول نداریم.
“بچه‌های ما را در کلاس درس خسته نکنید، بعد از ظهر می‌روند کلاس کنکور”
وی با اشاره به تصویب تعطیلی پنجشنبه‌ها برای اختصاص دادن این روز به فعالیت بدنی و تفریحی دانش‌آموزان از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی، یادآور شد: خاطرم هست که بعد از دو سال از یک وزیری پرسیدم که چه شد؟، می‌خواستیم پنجشنبه‌ها بچه‌ها را مسافرت و کوهنوردی ببرید. او به من پاسخ داد “تو رو خدا صدایش را درنیاور، پول نداریم”. ما خیلی بچه‌ها را تک بعدی کردیم که فقط درس بخوانند، تست بزنند، کنکور دهند و دانشگاه بروند. باید توجه داشته باشیم که هدف آموزش و پرورش فقط رفتن به دانشگاه نیست. این خیلی مهم است اما الان در کشور ما برعکس جا افتاده است. بزرگ‌ترین مانعی که مدیران مدارس مطرح می‌کنند “سایه کنکور” است. مدیران مدارس مطرح می‌کنند که والدین به آنها می‌گویند “بچه‌های ما را در کلاس درس خسته نکنید، بعد از ظهر می‌روند کلاس کنکور”.
سهم اقشار کم‌برخوردار در ورودی‌های دانشگاه؛ ۲ درصد
کبکانیان در بخش دیگر سخنان خود به ارائه آماری درباره رتبه‌های زیر ۳۰۰۰ ورودی دانشگاه‌ها در سال ۱۴۰۰_۱۳۹۹ پرداخت و اظهار کرد: دهک‌های اول، دوم و سوم که قشر کم‌برخوردار و محروم هستند تنها ۲ درصد و دهک‌های هشتم، نهم و دهم ۸۰ درصد این ورودی‌ها را تشکیل داده‌اند. در بین این ورودی‌ها دهک اول ۰.۲ درصد و دهک دهم ۴۸.۱ درصد هستند. در رشته‌های پزشکی و دندان‌پزشکی ورودی‌های دهک کم‌برخوردار و محروم ۱.۳ درصد هستند و این ها هشداری است و نشان می‌دهد ما در این ۴۰ سال روندی را رصد نکردیم تا سریع اصلاح کنیم. برخی جاها هم که ورود کردیم از سوی مافیاهایی که درآمد میلیاردی دارند مورد حمله واقع شدیم.
وی ادامه داد: یعنی در آینده ۸۶ درصد پزشکان و دندانپزشکان ما از دهک هشت، نه و ده یعنی قشر کاملا مرفه و مرفه هستند. ورودی‌ها دهک‌های محروم، یک، دو و سه در آن سال(۱۴۰۰_۱۳۹۹)در رشته برق دانشگاه شریف، صفر درصد هستند و ورودی‌های دهک هشت، نه و ده ۸۷ درصد هستند. می‌توان گفت در این رشته ورودی دهک دهم در آن سال ۶۰ درصد بوده است. در رشته روانشناسی هم ورودی دهک محروم ۲.۹ درصد و ورودی دهک مرفه ۸۰.۴ درصد است. باید بدانیم آموزش و پرورش ما چه رسالتی دارد.
این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره مدارسی که رتبه‌های زیر ۳۰۰۰ در سال ۱۴۰۰_۱۳۹۹ در آنها درس خوانده بودند نیز عنوان کرد: نقش مدارس دولتی و معمولی در دانش آموزانی که آن سال رتبه‌های زیر ۳۰۰۰ آورده بودند ۲.۳ درصد بوده است و نقش مدارس غیردولتی، نمونه مردمی و استعدادهای درخشان ۸۰ درصد بوده است. عنوان مدارس “غیر انتفاعی” با مصوبه مجلس به “غیردولتی” تغییر یافت درحالی که اعتقاد شورای عالی انقلاب فرهنگی مدارس “غیر انتفاعی” بود.
کبکانیان معتقد است: قانون اساسی در مورد رایگان بودن آموزش عمومی تاکید دارد چراکه این آموزش آورده نظام است اما در مورد آموزش عالی باید رایگان بودن آموزش در حد نیاز باشد. کشور به تخصص احتیاج دارد و می‌تواند رتبه‌های برتر را بورسیه کند. در کشورهای غربی دانشجو ۱۰، ۱۵ سال قسط شهریه را می‌دهد و دولت می‌تواند به فردی که پول برای شهریه ندارد وام و بورسیه دهد و بعد هم پس گیرد. بنابراین ما در این زمینه برعکس عمل کردیم. دانشگاه ها می‌توانند شهریه داشته باشند و دانشجویی که پول ندارد از دولت بورسیه بگیرد.
وی با بیان اینکه یکی از اموری که دشمن در آن نفوذ می‌کند آموزش و پرورش است، خاطر نشان کرد: از این رو بسیار نرم یونسکو در این امر دخالت می‌کند. سند ۲۰۳۰ را نگاه کنید، ظاهرش خوب است اما دراقع به دست گرفتن نسل آینده کشور است. به جای اینکه نظام بیش از حد روی رشته‌های تخصصی و دانشگاه‌ها هزینه کند، باید روی آموزش و پرورش هزینه کند چراکه هرچه در این زمینه سرمایه گذاری کنیم، برده‌ایم.
نزدیک ۴۰ درصد حقوق‌بگیران آموزش و پرورش غیرمعلم و دبیر هستند
این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه نزدیک ۴۰ درصد حقوق بگیران آموزش و پرورش غیرمعلم و دبیر هستند، گفت: آمار سال ۱۴۰۰ می‌گوید ۵۳۴ هزار و ۹۴۱ نفر معلم و ۳۱۰ هزار پرسنل اداری دارد.
دانشگاه‌های ما محل تربیت نیرو برای «آن طرف آب» شده‌اند
کبکانیان ادامه داد: در حال حاضر دانشگاه ها محل تربیت نیرو برای «آن طرف آب» شده‌اند. قبلا لیسانس‌های ما را می‌بردند و الان فوق لیسانس‌هایمان را می‌برند. برای فردی که دکترا در ایران گرفته است چقدر هزینه شده است؟، اما به راحتی خارج می‌شود. ما حرفی نداریم و هر کسی می‌خواهد برود اما حداقل بدهی خود را سیستم آموزش عالی داده باشد.
وی با بیان اینکه البته ما با کسب ثروت از طریق علم نه تنها مخالف نیستیم بلکه یکی از شش ساحت یاد شده آموزش و پرورش می‌دانیم، افزود: نمی‌گویم بودجه برای اجرای اهداف شش گانه وزارت آموش و پرورش مهم نیست اما در درجه دوم قرار دارد.
عدالت آموزش و فرصت خروج از موقعیت فقر
در بخش دیگر این برنامه پرویز امینی، هیات علمی دانشگاه شاهد نیز اظهار کرد: آموزش و پرورش، فراگیر ترین و اساسی ترین نهاد تامین کننده فرصت های برابر است که اجازه می‌دهد افرادی که از طریق بخت طبیعی مثلا در خانواده‌ای فقیر به دنیا آمده اند؛ با شکوفایی و باالفعل کردن استعدادهای خود از فقر به در آیند و در کسب ارزش‌هایی نظیر احترام و منزلت از موقعیت گذشته خود خارج شود.
وی با بیان اینکه مساله دولتی کردن یا غیر دولتی کردن آموزش و پرورش نیست، افزود: مساله این است که شما موظف‌اید برای اینکه در نظام های اجتماعی عدالت را پیش ببرید، فرصت‌های برابر ایجاد کنید و آموزش پرورش مهم ترین ظرفیت تامین این فرصت‌های برابر است. وقتی شما نظام آموزش عمومی را به سمت مدارس غیر دولتی ببرید فرصت های برابر را نقض کرده‌اید و نتیجه آن نابرابری‌های ساختاری است.
به گفته امینی سال هفتاد تعداد مدارس غیر انتفاعی حدود ۲۰۰ مدرسه بود و این یعنی تنها ۰.۲۵ درصد کل مدارس کشور غیر انتفاعی بوده‌اند.
این هیات علمی دانشگاه شاهد یادآور شد: در دهه شصت فرصت آموزش عمومی و رایگان برای همه وجود داشت. نبود شکاف و نقض فرصت های برابر امکانی را به طبقات محروم و فقیر داد که توانستند در محیط اجتماعی تحرک اجتماعی بالایی داشته باشند و جایگاه طبقاتی خود را تغییر دهند. اکنون می‌بینیم که بالای ۵۰ درصد پذیرفته شدگان کنکور مثلا در دانشگاه شریف و در رشته های فنی، از دهک دهم هستند که پولدارترین بخش جامعه است. در پزشکی نیز همین است. ما کاری کردیم که نابرابری ساختاری ایجاد شده از دل نقض فرصت های برابر در آموزش و پرورش ایجاد شده است و این یعنی یعنی من که فقیر هستم امکان خروج از فقر را ندارم.
از حقوقی که شب عید پردخت نشد تا حجی که در زمان ثبت نام مدارس انجام شد
وی ادامه داد: آموزش و پرورش ما زمانی می‌تواند عهده دار هدایت و متکفل تامین عدالت باشد که اولویت حکمرانی کشور شده باشد، در حالی که دهه ها است آموزش و پرورش دیگر اولویت نیست. آموزش و پزورش ساده ترین کارها را انجام نمی‌دهد؛ مثلا در ۲۹ اسفند حقوق فرهنگیان پرداخت نمی‌شود. در انتخاب وزرای آموزش و پرورش بی‌توجهی وجود دارد. وزیر کنونی هم درست در وسط ثبت نام مدارس به حج تشریف بردند. این‌ها اشکال و ایراد است. وزیر سابق زمانی که ۲۹ اسفند حقوق فرهنگیان پرداخت نشد در تلویزیون عذرخواهی می‌کند و می گوید “من می‌روم بانک مرکزی و می‌ایستم تا حقوق ها پرداخت شود». این ساده‌ترین گفتارها و منطق ها است. مساله اصلی ما این است که آموزش و پرورش اصلا اولویت کشور و حکمرانی ما نیست در حالی که بار اصلی هدایت و عدالت در درجه اول بر روی آموزش و پرورش است.
امینی با بیان اینکه ما آموزش و پرورش را رها کرده و از آن غفلت کرده‌ایم، توضیح داد: در بخش “مشارکت‌ها” در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش آمده است که گسترش و تقویت مدارس غیر دولتی از طریق تغییر قوانین و مقررات انجام شود. چرا سیاست گذاری ما به این نقطه رسیده است؟. وضعیت آموزش و پرورش ما غیر قابل قبول است و وجود این بند در سند تحول وع موجود را تشدید می‌کند.
این هیات علمی دانشگاه شاهد معتقد است که ادبیات سند تحول بنیادین سیاست گذارانه نیست.
وی توضیح داد: ادبیات سند تحول بنیادین ادبیات سیاست گذاری نیست چراکه آن بدنه‌ای که باید این سیاست‌ها را پیش ببرند نظیر فرهنگیان، قدرت ارتباط گیری با ادبیات این سند را ندارند. هر سیاست گذاری باید ۴ نسبت را درست انجام دهد؛ اول آنکه در سطح تئوریک درست پیش رود، دوم آنکه در نسبت با واقعیت ها و امکانات و منابع و محودیت ها سازگار باشد، سوم آنکه زمینه ورود به عرصه اجتماعی و عمومی را داشته باشد تا مشارکت اجتماعی را با خود همراه کند و چهارم آنکه تعیین تکلیف سازمان نهادی را تا نقطه آخر انجام دهد. سند تحول بنیادین آموزش و پرورش از این نظر ها آسیب پذیر است.