معرفی کتاب / دانشنامه زندان سیاسی دوره پهلوی خوانندگان را با ابعاد واقعی واژگان و تعاریف مرسوم در زندان‌های پیش از انقلاب اسلامی آشنا می‌کند مانند «آپولو»، «کمیته»، «ساواک»، «بازجو» و …
«دانشنامه زندان سیاسی دوره پهلوی» عنوان اثری دوجلدی است که دفتر ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری در پاییز امسال منتشر ساخته و ناشر آن سوره مهر است.
دوره زمانی این دانشنامه از کودتای سید ضیاء‌الدین طباطبایی در اسفند ۱۲۹۹ تا روز پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن‌ماه ۱۳۵۷ را دربرمی‌گیرد.
معرفی تفصیلی واژگان و اصطلاحات زندان سیاسی
دانشنامه زندان سیاسی دوره پهلوی را پژوهشگران تاریخ در بازه زمانی پانزده ساله به نگارش درآورده‌اند. این دانشنامه خوانندگان را با واژگان، اصطلاحات و تعاریف متداول و مرسوم بین زندانیان سیاسی، بازگویی برخی از وقایع و رویدادهای سیاسی و در نهایت تشریح زندگینامه مجریان، دست‌اندرکاران و عوامل پدیده زندان سیاسی آشنا می‌کند. برای شناساندن این دوره واژه‌هایی مانند «جیره و مواجب»، «آپولو»، «حسینی» (شکنجه گر)، «کمیته»، «ساواک»، «بازجو» و واژه‌هایی دیگر پرتکرار شد که کتاب تلاش دارد آن‌ها را به تفصیل معرفی کند.
در این پژوهش حدود ۶۰۰ مدخل از منابع مکتوب و شفاهی موجود استخراج شده و به ترتیب الفبایی آمده است. تمامی مدخل‌ها مرتبط با عناصر وابسته به داخل زندان و با تکیه بر زندان سیاسی است. در پایان کتاب فهرست موضوعی مداخل نیز درج شده است.
برای تهیه این دانشنامه از امکانات و آرشیو مراکزی همچون «روزنامه اطلاعات، سازمان و ادارات کل زندان‌های کشور، کتابخانه تخصصی انقلاب، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، موزه عبرت ایران، موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، واحد بایگانی فرهنگ ناموران معاصر ایران، واحد تاریخ شفاهی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی و واحد زبان‌های خارجی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی» استفاده شده است.
طبقه‌بندی مدخل‌ها
مدخل‌های این دانشنامه همچنان که اشاره شد دوره زمانی ۱۲۹۹ تا ۱۳۵۷ شمسی را در برمی‌گیرد و طبقه‌بندی آن به شیوه زیر است:
-اصطلاحات حقوقی: مفاهیم و اصطلاحاتی که در قوانین عصر پهلوی عینا به کار رفته است.
-اصطلاحات زندان: واژگان و عبارت‌هایی که در زندان‌های سیاسی، چه از جانب زندانیانان و چه مرتبطان و وابستگان آنان به کار برده می‌شد.
-اتهامات، جرائم و احکام: مجموعه‌ای از اتهاماتی که به سبب آن مبارزان سیاسی را دستگیر کرده و جرائمی که به سبب آن متهمان سیاسی را به حبس یا اعدام محکوم می‌کردند.
-مراسم: مجموعه‌ای از جلسات گروهی، مراسم، مناسبت‌ها و …که در داخل زندان برگزار می‌شد.
-شکنجه: انواع شکنجه‌ها، آزار و اذیت زندانیان و هرگونه اقدام به منظور کسب و اخذ اعتراف و اطلاعات از زندانی در فرآیند بازجویی که منجر به آسیب جسمی، روحی یا فوت زندانی شود.
-وسایل زندان، سازمان‌ها و ادارات، اماکن عمومی، شکنجه‌گران، شکنجه‌گاه‌ها و … از جمله دیگر مدخل‌هایی است که در این دانشنامه به رشته تحریر درآمده است.
نویسندگان و هیات اجرایی
این دانشنامه به همت نویسندگانی همچون یحیی آریابخشایش، مهدی احمدی، معصومه اسماعیل‌بیگی، جلیل امجدی، مرضیه بختیاری، سجاد برزگر، هدایت‌الله بهبودی، محمد چگینی، مسلم حسینی، حمیرا رنجبرعمرانی، یعقوب خزایی، فاطمه دفتری، صفورا دیباج، ابراهیم ذوالفقاری، بابک روح‌الامینی، غلامحسین زارعی‌نژاد، ناصر زاغری‌تفرشی، ایراندخت سام‌دلیری، جواد سخا، آسیه سلیمی‌نمین، کشواد سیاهپور، فرامرز سیدآقایی، حسن شریعتی، مهدی شریفیان، زهیر صیامیان‌گرجی، نواب صیامان‌گرجی، مریم طحان، مهدی عباسی، طاهره غدیری، میرزاباقر علیان‌نژاد، علیرضا علیجانی، محسن غنی‌یاری، محمود فخرزاده، میرشمس‌الدین فلاح‌هاشمی، سیدمحمدصادق فیض، مجتبی قانعی و علی‌اصغر قائدان به رشته تحریر درآمده است.
هیات اجرایی این دانشنامه ناصر تفرشی زاغری، جمال غلامی، روح‌الله سپهری، محسن غنی‌یاری و جواد کاموربخشایش بوده‌اند و علی اکبر رنجبر کرمانی ویراستاری این اثر را به انجام رسانده است.