این نوشته در پی آن است که سخنان پیامبر خدا صلی اللَّه و علیه و آله و دیگر معصومان علیهم السلام را درباره فضیلت زیارت حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام گزارش کند. روایات در بردارنده فضیلت زیارت آن حضرت شگفت انگیز و بسیار مهم تر از آن چیزی است که در این باره گفته شده است. همان طور که می دانیم امام علی بن موسی الرضا علیه السلام از بزرگ ترین مؤمنان، شهیدان، صالحان، صدیقان و یکی از معصومان علیهم السلام است. بر طبق روایات و آیات قرآن کسی که حتی یکی از صفت های یاد شده را داشته باشد، نزد خدای متعال جایگاه ممتاز و بلندی دارد و به طور کلی زیارت قبرش مطلوب است و دارای آثار معنوی بسیار زیاد.
محبت ودلبستگی شدید مؤمنان به رسول خدا و اهل بیت او – علیهم السلام – از ویژگیهاوامتیازهای مومنان است آنان. همواره از ژرفای جان به اهل بیت عشق می ورزند و در پی دستیابی به رضایت آنان هستند وطبیعی است که محبت به آنان جلوه ها و آثار گوناگونی در زندگی دارد و زیارت مرقدهای پاک و نورانیشان در زمره مهم ترین آن جلوه هاست. اگر حتی یک روایت در فضیلت زیارت معصومان – علیهم السلام – صادر نشده بود، ادب در برابرآنان، مومنان را وامی داشت به زیارت حرم های مطهرشان مشرف شوند و افزون بر عرض ارادت و شیفتگی خود ازدریای معنویت بی بدیل و ناپیدا کرانه آنها جرعه ها نوشند و روح خود را با نزدیک ساختن به آن ارواح بلند و بی نظیر شاداب سازند.
در روایات رسیده از پیامبر خداو اهل بیت – علیهم السلام – درباره فضیلت زیارت معصومان – علیهم السلام – و آداب آن و گروهی از عبادات و احکام حرمشان روایات متعدد و متنوعی از معصومان – علیهم السلام – رسیده است که محدثان بزرگ در ثبت و ضبط آنهاکوشیده اند.
این نوشته در پی آن است که سخنان پیامبر خدا – صلی اللَّه وعلیه وآله – و دیگر معصومان – علیهم السلام – را درباره فضیلت زیارت حضرت علی بن موسی الرضا«علیه السلام» گزارش کند.
روایات در بردارنده فضیلت زیارت آن حضرت شگفت انگیز و بسیار مهم تر از آن چیزی است که در این باره گفته شده است. همان طور که می دانیم امام علی بن موسی الرضا «علیه السلام» ازبزرگترین مؤمنان، شهیدان، صالحان، صدیقان ویکی از معصومان – علیهم السلام – است. بر طبق روایات و آیات قرآن کسی که حتی یکی ازصفتهای یادشده را داشته باشد، نزد خدای متعال جایگاه ممتاز و بلندی دارد وبه طور کلی زیارت قبرش مطلوب است و دارای آثار معنوی.[۱]
درمدخل این بخش به عنوان نمونه به چند روایت در این باره اشاره می شود:
جناب کلینی و صدوق دراین باره از حضرت علی بن موسی الرضا «علیه السلام» این گونه نقل کرده اند: هریک از امامان معصوم – علیهم السلام – بر گردن دوستان و شیعیان خود پیمان و عهدی دارند و وفای کامل به آن پیمان و ادای نیکوی آن عهد، زیارت مرقدهای مطهر آنان است. پس هر کس از سر میل و رغبت به زیارت و اعتقاد به آن چه آنان گرایش داشتند، به زیارت بشتابد، روز قیامت ائمه – علیهم السلام – شفیعان او خواهند بود.[۲]
بر طبق روایتی دیگر، حسن بن وشّاء می گوید: ازحضرت رضا «علیه السلام» پرسیدم: پاداش زیارت قبریکی از ائمه – علیهم السلام – چیست؟آن حضرت فرمود: «مانند ثواب زیارت قبر امام حسین است.» پرسیدم: پاداش کسی که قبر امام حسین «علیه السلام» را زیارت کند، چیست؟ فرمود: سوگند به خدا پاداش او بهشت است»[۳]
عبدالرحمن بن مسلم از امام صادق «علیه السلام» دراین باره چنین نقل کرده است: «کسی در زمان مرگ ما، قبرهای ما را زیارت کند، مانند کسی است که درزمان حیاتمان ما را زیارت کند»[۴]
فضیلت زیارت حضرت امام رضا (علیه السلام)
همان طور که پیش تر اشاره شد، حضرت رضا «علیه السلام» از کامل ترین مومنان، صدیقان، مجاهدان، صالحان، شهیدان، هادیان امت وهشتمین معصوم و فرزند رسول خدا و امیرمومنان – علیهماالسلام – است و هر کدام از خصلتهای یاد شده سبب می شود زیارت ایشان از پاداش و آثار خاصی برخوردار باشد،[۵] که در این نوشته از توضیح آنها صرف نظر می شود و در این بخش روایاتی را که از پیامبر خدا و ائمه – علیهم السلام – درباره فضیلت زیارت آن حضرت نقل کرده اند فراروی خوانندگان می نهیم:
۱- پاداش زیارت حضرت رضا در مقایسه با پاداش حج
جناب شیخ طوسی از حضرت رضا «علیه السلام» نقل کرده است که آن حضرت فرمود: «در خراسان بقعه ای است و زمانی خواهد آمد که آن بقعه همواره محل رفت و آمد و مطاف فرشتگان می شود تا روز قیامت که در صور دمیده می شود و قیامت فرا می رسد.»
پرسیدند: ای پسر رسول خدا! این بقعه کدام بقعه است؟ فرمود: «این بقعه در سرزمین طوس است، به خدا سوگند! آن زمین باغی از باغهای بهشت است. هر که مرا دراین بقعه زیارت کند مانند کسی است که رسول خدا را زیارت کرده است و برای او پاداش هزار حج مقبول و هزار عمره مقبول نوشته خواهد شد و من و پدرانم روز قیامت شفاعت کننده او خواهیم بود.»[۶]
در روایتی دیگر بزنطی می گوید: نامه حضرت رضا «علیه السلام» را خواندم، در آن نامه چنین آمده بود: «به شیعیان من بگو زیارت من به اندازه هزار حج پاداش دارد.»
بزنطی می گوید از امام جواد «علیه السلام» از روی تعجب پرسیدم: به اندازه هزار حج؟ آن حضرت فرمود: «آری: به خدا سوگند کسی که او را زیارت کند در حالی که حق او را می شناسد، به اندازه هزار، هزار حج (یک میلیون حج) پاداش دارد»[۷]
بر طبق روایتی دیگر امام موسی بن جعفر «علیه السلام» فرمود: «کسی که قبر فرزندم علی «علیه السلام» را زیارت کند، پاداش او هفتاد حج نیکو و مقبول خواهد بود.»
مازنی می گوید: از سر تعجب پرسیدم: هفتاد حج؟ فرمود:«هفتاد هزار حج.» عرض کردم: زیارت او به اندازه هفتاد هزار حج پاداش دارد؟ فرمود: آری! بسیاری از حج هاپذیرفته نمی شوند. هر کس فرزندم علی را زیارت کند ویک شب نزد ایشان بماند، به کسی می ماند که خدا را در عرش زیارت کرده است.»[۸]
در برخی از این روایات هفتاد حج و در برخی هزارحج و عمره و در برخی یک میلیون و در برخی هفتاد هزار حج وعمره پاداش زیارت امام رضا «علیه السلام» قرار داده شده است. این روایات با هم ناسازگاری ندارد؛ زیرا گروهی از روایات به طور روشن نشان می دهد که مخاطبان امام کاظم، امام رضا و امام جواد – علیهم السلام – زمینه و ظرفیت شنیدن فضیلت بسیار گران و ارزشمند زیارت آن حضرت را نداشتند؛ از این رو، امام «علیه السلام» ظرفیت آنان را ملاحظه کرده و باتوجه به آن از ثواب زیارت مرقد مطهر حضرت رضا «علیه السلام» سخن می گفتند. گواه این نکته آن است که آنان از شنیدن حتی اندکی از اجر زیارت آن حضرت شگفت زده می شدند. همان طور که روایات یاد شده نشان گر آن است که اجر بالا و ثواب هزارهزار حج برای همه زائران ایشان نیست، بلکه تنها آن دسته از زائران ایشان از آن مرحله از پاداش بهره خواهند برد که از روی معرفت ایشان را زیارت کنند و حق آن حضرت را به گونه ای شایسته بشناسند.
افزون بر آن که، همان طور که خواهد آمد، زیارت حضرت رضا «علیه السلام» در همه زمان ها یکسان نیست بلکه در برخی از زمانها فضیلت افزون تری دارد و نیز باید توجه داشت گروهی از زائران در مسیر زیارت به رنج و زحمت می افتند و زیارت برای آنان سختی هایی دارد، که پاداش زیارت این گروه بیش تر خواهد بود.
۲- نشاط و شادابی
زیارت امام رضا «علیه السلام» برای زائرانی که از سر شوق و عشق به بارگاه ملکوتی و قدسی آن حضرت مشرف شده اند، فواید گوناگونی دارد. آن حرم پاکیزه و دل انگیز سرشار از معنویت است و جذبه هایش آن چنان تاثیری بر جان زائر می گذارد که به مقدار ظرفیتش می تواند از آن چشمه جوشان معنویت بنوشد و در نتیجه اندوه نشسته بر جان او زدوده شده و غمها از جانش رخت بر می بندد. پیامبر اعظم – صلی اللَّه وعلیه وآله – فرمود: «پاره تن من در خراسان دفن خواهد شد. هر انسان اندوهناکی او را زیارت کند، خدای عزوجل اندوه او را از بین خواهد برد و هر گناهکاری که به زیارت او بشتابد، خدا گناهانش را می آمرزد.»
۳- آمرزش گناهان
زمین طوس و آن جاکه فرزند بی همتای موسای فاطمه – علیهماالسلام – به خاک سپرده شده گوهری است گرانبهاکه خاک بهشت بر آن حسرت برد و فرشتگان برای زیارت آن گروه گروه از آسمان به زمین می شتابند. فضای معنوی و الهی حرم مطهر به گونه ای است که جان زائران در زلال کوثر ان شست وشو داده خواهد شد و گناهشان خواهد ریخت. در واقع، آنان که از سر صدق و برای زیارت پا در آن زمین قدسی می گذارند، خدای عزوجل جامه ذلت معصیت را از تن هایشان می کند و بار سنگین گناه را از دوششان بر می دارد.
در روایات متعددی به این نکته اشاره شده است. امام جواد «علیه السلام» فرمود: «هرکس قبر پدرم را در طوس زیارت کند، خدا گناهان گذشته و آینده اش را می آمرزد»[۹]
وشاء می گوید: علی بن موسی الرضا «علیه السلام» درباره فضیلت زیارت قبرشان چنین فرمودند: «به زودی از سر ظلم و ستم با سم کشته خواهم شد. هر کس مرا زیارت کند و حال آن که حق مرا می شناسد، گناهان گذشته و آینده اش را خدا می آمرزد.»[۱۰]
۴- نجات و فریاد رسی
بر طبق آیات قرآن و سخنان معصومان – علیهم السلام – قیامت روز دشواری است؛ روزی است که پرده ها کنار می رود و خدای متعال چهره واقعی آدمیان را می نمایاند و همه باید پاسخ گوی اعمال خود باشند. این روز بسی طولانی است و برای رهایی از دشواریهای آن باید از مراحل مختلف به سلامت عبور کرد. برخی از این مراحل هولناک عبارت است از هنگامی که نامه های اعمال گناهکاران و صالحان به آنان داده می شود و زمانی که این اعمال با ترازوهای خاص سنجیده و وزن می گردد و گاه عبور از پل صراط. بر پایه روایاتی که محدثان بزرگ شیعه و سنی روایت کرده اند، در آن شرایط حساس، حضرت رضا «علیه السلام» زائرانش را دستگیری کرده و نجات می دهد.
حمدان دیوانی از آن حضرت در این باره این گونه نقل کرده است: «هر کس مرا با دوری سرا و مقبره ام زیارت کند، روز قیامت در سه جایگاه او را درمی یابم و از هولهای رستاخیز می رهانم. آن گاه که نامه های اعمال از چپ و راست به انسانها داده شود و به هنگام گذر از صراط و در برابر میزان.»[۱۱]
۵- شفاعت
بسیاری از آدمیان دست کم بخش عظیمی از زندگی خود را با غفلت می گذرانند و چون روز حساب فرا رسد باید در برابر خدای متعال بایستند و پاسخ آن چه را کرده اند و گفته اند و روا داشته اند، بدهند و خود را برای کیفر یا پاداش الهی آماده سازند و هول و هراس و دریغ و پشیمانی و بزرگی کیفر خدای متعال در آن روز به اندازه ای است که نمی توان آن را توصیف کرد. در آن اوضاع و احوال سخت و سهمگین است که اولیای الهی دوستان خود را شفاعت کرده و از هلاکت می رهانند. بزنطی چنین روایت کرده است:
«از حضرت رضا «علیه السلام» شنیدم که فرمود: هر کس از دوستانم مرا زیارت کند در حالی که حقم را بشناسد، روز قیامت او را شفاعت خواهم کرد.»[۱۲]
در روایتی دیگر، حسن بن فضال از آن حضرت این گونه نقل کرده است:
«من مسموم و کشته و در غربت دفن خواهم شد و این مطلب را از طریق پدرم، به نقل از پدرش و اجدادش، از امیرمؤمنان، علی بن ابی طالب از رسول خدا – صلی الله علیه و آله – می دانم. آگاه باشید هر کس مرا با غربت و دوری سرایم زیارت کند، من و پدرانم روز قیامت شفیعان او خواهیم بود و کسی که ما شفیع او باشیم، اگر چه به اندازه جن و انس گناه داشته باشد، گناهان او بخشیده خواهد شد.»[۱۳]
بر طبق روایتی دیگر، هروی می گوید: حضرت رضا «علیه السلام» وارد قبه ای شد که هارون در آن دفن شده است و با دست مبارکش در کنار آن خطی کشید و فرمود:
«این تربت من است و در آن دفن خواهم شد و خدای متعال این مکان را محل آمد و شد شیعیان و دوستانم قرار خواهد داد. به خدا سوگند هر یک از آنان که مرا زیارت کند، یا بر من سلام کند، به سبب شفاعت ما- که اهل بیت پیامبریم – مشمول بخشش و مهربانی خدا قرار خواهد گرفت.»
شیخ صدوق نقل کرده است که مردی از خراسان به آن حضرت عرض کرد: ای پسر رسول خدا! در خواب پیامبر خدا را دیدم، گو این که به من چنین فرمود:
«چگونه خواهید بود، زمانی که پاره تنم در سرزمین شما دفن شود و امانت من میان شما نگهداری شود و ستاره ام در خاک شما پنهان شود؟»
حضرت رضا «علیه السلام» فرمود:
«منم که در سرزمین شما دفن می شوم و من پاره تن پیامبر شمایم و منم امانت و ستاره. آگاه باشید! هر کس مرا زیارت کند، در حالی که بشناسد حق و اطاعتی که خدا برای من واجب کرده است، من و پدرانم روز قیامت شفیع او خواهیم بود و کسی که من و پدرانم شفیع او باشیم، نجات می یابد؛ گر چه بار گناه او به اندازه بار گناه انس و جن باشد.»[۱۴]
۶- رهایی از آتش جهنم
خدای متعال همواره در قرآن به کیفر دردناک و غیرقابل تحمل اخروی اشاره می کند. بر پایه ده ها آیه از کتاب خدا، جهنم جایگاه آنان است که از پروردگارشان روی برتابند و به حلقه بندگی شیطان و هوای نفس درآیند؛ و جهنم بد جایگاهی است برای آنان. آیات قرآن به ابعاد مختلف این مسئله اشاره کرده است. بر طبق این آیات، چون روز قیامت فرا رسد، آتش جهنم فراز آمده و خودنمایی می کند. در این اوضاع و احوال ترس آور و دهشتناک زائران حضرت رضا «علیه السلام» از امتیاز بزرگی برخوردارند. آنان از آتش سوزان جهنم درامانند.
حضرت عبدالعظیم حسنی می گوید: از امام هادی «علیه السلام» شنیدم که فرمود: «مردم قم و آبه آمرزیده هستند؛ چون در طوس به زیارت جدم علی بن موسی الرضا «علیه السلام» می روند. آگاه باشید! هر که به زیارت آن حضرت بشتابد و در راه رفتن به طوس قطره ای از آسمان بر سر او فرود آید، حتی اندکی به رنج و زحمت افتد، جسم او بر جهنم حرام خواهد شد»[۱۵]
حضرت رضا «علیه السلام» چنین نقل کرده است: «من مظلومانه با سم کشته خواهم شد و در کنار قبر هارون الرشید دفن می شوم. روز قیامت زائران قبرم با کرامت ترین ورود را بر خدای متعال خواهند داشت و هر مومنی که مرا زیارت کند و قطره ای آب از آسمان بر چهره او فرو ریزد و در راه زیارت به رنج و زحمت افتد، جسد او بر آتش جهنم حرام خواهد شد»[۱۶]
در ذیل این دو روایت نکته ای آمده است که و آن این جسد آن دسته از زائران علی بن موسی الرضا «علیه السلام» بر آتش حرام خواهد بود که در مسیر زیارت و حرکت به سمت مشهد قطره ای باران از آسمان بر سرشان فرو ریزد. در این باره دو پرسش به ذهن می آید: اول آن که مقصود حضرت از بارش یک قطره باران از آسمان چیست، دوم آن که آیا آنان که بدون این شرط به زیارت می روند، به این پاداش دست نمی یابند؟
پاسخ پرسش نخست آن است که در آن روزگارکه مردم پیاده و یا با چهار پایان به سفر می رفته اند، بارش باران آنان را به زحمت می انداخته است و در واقع، مقصود امام «علیه السلام» آن است که خدای متعال رنج و زحمت زائران آن حضرت را نادیده نخواهد گرفت و به آنان پاداش خواهد داد، از این رو، در روایتی دیگر از جناب عبدالعظیم حسنی این مطلب به گونه ای روشن تر نقل شده است. ایشان می گوید: از امام جواد «علیه السلام» شنیدم که فرمود: «هر کس پدرم را زیارت کند و در مسیر زیارت به سبب بارش باران، سرما و یا گرما و یا هر چیز دیگری اذیت شود و به رنج افتد، جسد او بر آتش جهنم حرام خواهد شد.»
در پاسخ به سؤال دوم به نظر می رسد برای رسیدن به پاداش بزرگ زیارت حضرت رضا «علیه السلام» ضرورتی ندارد زائر در مسیر حرکت و در مدت زیارت به زحمت افتد و هر که توفیق زیارت ایشان را یابد، به این پاداش عظیم دست خواهد یافت. صد البته همان طور که فرموده اند: «افضل الاعمال احمزها»؛ «بافضیلت ترین اعمال پر مشقت ترین آنهاست». زحمت و مشقتی که زائر در راه حرکت به حرم مطهر ایشان می بیند، برثواب او خواهد افزود. سخن رسول خدا – صلی الله علیه وآله – در این باره گواه روشنی بر این مطلب است.
امام صادق «علیه السلام» ازپدرانش از امیرمؤمنان، علی «علیه السلام» نقل کرده است که رسول خدا – صلی الله علیه وآله – چنین فرمود: «به زودی پاره تن من در سرزمین خراسان دفن خواهد شد، هیچ مومنی او را زیارت نمی کند، مگر آن که خدای عزوجل بهشت را بر او واجب و جسدش را بر آتش حرام می گرداند.»
در روایتی دیگر از امام جواد «علیه السلام» چنین نقل شده است: «میان دو کوه طوس مشتی از خاک بهشت نهاده شده است، هر که داخل آن شود، روز قیامت از آتش در امان خواهد بود.»[۱۷]
۷- وعده بهشت
بهشت از دیرباز آرزوی مؤمنان و خداجویان بوده است؛ رسیدن به بهشت کار آسانی نیست و شرایط و ویژگیهای متنوع و متعددی باید در آدمی پدید آید تا قابلیت ورود به آن را پیدا کند. حرم پاک و پاکیزه علی بن موسی الرضا «علیه السلام» که مطاف فرشتگان و محل آمد و شد آنان و کانون راز و نیاز عارفان و سوز و گداز مومنان و عاشقان اهل بیت است، در واقع، پاره ای از بهشت است که خداوند آن را در زمین نهاده است. ورود به این حرم بی همتا نوعی انس با بهشت و بهشتیان است و کسی که با معرفت و فروتنانه حضرت رضا «علیه السلام» را در این مکان زیارت کند، راه ورود به بهشت را برای خود هموار کرده است.
در روایتی که در این باره از پیامبر خدا، امام کاظم، امام جواد و امام رضا – علیهم السلام – نقل شده تاکید فراوان شده است که پاداش زیارت آن حضرت بهشت است. برای توضیح بیشتر این مطلب نقل متن روایات مناسب به نظر می رسد:
رسول خدا – صلی الله علیه وآله – فرمود: «اوجب الله عزوجل له الجنه»[۱۸] از امام موسی بن جعفر و امام جواد – علیهماالسلام – نقل شده است:
«فله الجنه»[۱۹] «کسی که قبر پسرم را زیارت کند، بهشت از آن اوست.»
امام جواد «علیه السلام» فرمود: «ضمنت لمن زار قبر ابی بطوسٍ عارفاً بحقه الجنه علی الله تعالی»[۲۰] «من ضامن بهشت برای کسی هستم که قبر پدرم را در طوس زیارت کند وحق او را بشناسد.»
عبدالعظیم حسنی از امام جواد «علیه السلام» چنین نقل کرده است: «الجنه واللَّهِ»[۲۱] «سوگند به خدا، بهشت برای کسی است که قبر پدرم رازیارت کند.»
امام جواد «علیه السلام» در پاسخ به این سؤال که ثواب کسی که در خراسان زائر پدر شما باشد، چیست؟ فرمود: «الجنهُ واللهِ الجنهُ واللهِ»[۲۲]«سوگند به خدا بهشت است، سوگند به خدا بهشت است.»
حضرت رضا «علیه السلام» فرمود: «حشر فی زمرتنا وجعل فی الدرجات العُلی من الجنه رفیقنا.»[۲۳]«کسی که مرا در غربت زیارت کند، خدا او را با ما محشور خواهد کرد و در درجه ها و مراتب عالی رفیق ما خواهد بود.»
همان طور که ملاحظه شد در برخی از این روایات بهشت پاداش و نتیجه زیارت امام رضا «علیه السلام» قرار داده شده است و در برخی، امام جواد «علیه السلام» یک بار سوگند یاد کرده و در برخی از آنها دو بار به خدا سوگند یادکرده است که بهشت از آن کسی است که آن حضرت را زیارت کند. در بعضی از این روایات، حضرت با تعبیر دیگری تأکید می ورزد و می فرماید: من ضمانت می کنم بهشت را برای زائران پدرم، و در بعضی از نسخه ها به جای «ضمنت»، «حتمتُ» آمده است؛ یعنی قاطعانه و از روی یقین می گویم که بهشت پاداش زیارت آن حضرت است؛ گواین که برخی از مخاطبان حتی گروهی از شیعیان آن حضرت نمی توانسته اند این همه پاداش را برای زیارت ایشان باور کنند. از این رو، حضرت با تاکید بسیار آن پاداش عظیم را ضمانت می کند.
اما آن چه در این میان شگفت آور می نماید، روایتی است که از خود آن حضرت در کتاب های من لایحضره الفقیه و عیون اخبارالرضا و دیگر منابع مهم حدیثی نقل شده است که «حشر فی زمرتنا و جعل فی الدرجات العلی من الجنه رفیقنا»[۲۴]
این حدیث شریف در بردارنده چند نکته است:
اول آن که زائر حضرت به بهشت می رود؛ دوم آن که در مرتبه ها و مقامهای عالی بهشت جای می گیرد، سوم آن که درقیامت با ائمه – علیهم السلام – محشور می شود و در بهشت همراه آنان است و با آنان انس و رفاقت دارد، و این پاداشی است عظیم که نشانگر جایگاه ویژه و بی همتای حضرت رضا «علیه السلام» در درگاه الهی است. در این جامناسب می نماید به روایت دیگری که مضمون شگفت آور و دل انگیزی درباره فضیلت زیارت آن حضرت دارد، اشاره شود: آن حضرت می فرماید: «آگاه باشید! هر کس مرا در غربتم در طوس زیارت کند، روز قیامت در درجه من، با من و آمرزیده خواهد بود»[۲۵]
۸- موقعیت خاص در قیامت
انسان در این دنیا آزاد است و می تواند به هر عملی دست زند، هر چه می خواهد بگوید و نیتها و آرزوهای خود را بر طبق میل خود سامان دهد، اما خداوند همواره در قرآن تذکر داده و به آدمی نهیب می زند که روز قیامت فراروی شما ست و آن روز دادگاهی بزرگ و واقعی در محضر خدا تشکیل شده و همه گفتارها، کردارها ونیتهای آدمی در ترازوی سنجش قرار می گیرد. در آن روزِ شگفت انگیز همه آدمیان می باید پاسخ گوی اعمال خود باشند. در آن روز مردم باتوجه به اعمال و عقاید خود در گروه ها و مراحل مختلفی قرار دارند و گروهی از آنان از موقعیتهای ویژه و ممتازی برخوردارند و زائران حضرت رضا در زمره آنانند. بر طبق برخی از روایات که پیش تر به آنها اشاره شد، زائران قبر حضرت رضا «علیه السلام» از والاترین مقام و بهترین هدیه برخوردارند.[۲۶]
بر پایه روایتی دیگر، هر کس حضرت رضا «علیه السلام» را زیارت کند چون روز قیامت شود، برای او منبری در برابر منبر رسول خدا – صلی الله علیه وآله – بر پا می کنند تاخدا از حساب خلایق فارق شود.[۲۷]
راوی می گوید: ایوب بن نوح را دیدم که آن حضرت را زیارت می کرد و می گفت: به طلب منبر آمده ام. در روایت دیگری آمده است که بهترین و با کرامت ترین ورود را بر خدای متعال دارند. در برخی از این روایات فقط نام منبر پیامبر – صلی الله علیه وآله – آمده است.[۲۸]
از مجموع این روایات نکته های مختلفی در شأن والای زائر امام رضا استفاده می شود که گروهی از آنهاعبارت است از:
اول: زائر امام رضا در قیامت از موقعیت ویژه ای برخوردار است؛
دوم: او در سایه پیامبران و امامان و در برابر علی و رسول خدا – صلوات الله علیهما – قرار می گیرد؛
سوم: در طول مدت حساب جایگاهی خاص و راحت دارد.
چهارم: در مقایسه با دیگران زائران ائمه او از بالاترین درجه و بهترین هدیه برخوردار است.
۹- ثواب مجاهدان و شهیدان
مجاهدان در درگاه الهی مقامی خاص دارند. خداوند مکرر در قرآن از بزرگی و فضیلتهای آنان یاد می کند و آن دسته از مجاهدان که خونشان بر زمین ریخته می شود و جان به کف نهاده و در راه جانان نصار می کنند، در زبان قرآن و سخنان معصومان – علیهم السلام – شهید گفته می شود. شهیدان در فرهنگ اسلامی مقامی بس ارجمند و جایگاهی رفیع دارند تا آن جاکه در ردیف پیامبران از آنان یاد شده است.[۲۹]
بر پایه گروهی از روایات آمده است که زائر حضرت رضا «علیه السلام» پاداشی به اندازه پاداش صدهزار مجاهد[۳۰] در راه خدا دارد. در روایت دیگری از امام صادق «علیه السلام» چنین نقل شده است: «مردی از فرزندان موسی بن جعفر به پا خواهد خواست، نام او مانند نام امیرالمؤمنین، علی است و او در طوس در سرزمین خراسان مدفون خواهد شد. او به وسیله سم کشته و در همان جا غریبانه دفن خواهد شد. هرکس او را زیارت کند در حالی که حقش را بشناسد، خدا پاداش کسانی را به او خواهد داد که قبل از فتح مکه در راه خدا انفاق کرده و جنگیده اند»[۳۱]
درگروهی ازروایات، زائرحضرت رضا اجری مانند اجر شهید دارد. بر طبق این روایات، زائران حرم ملکوتی حضرت رضا «علیه السلام» مانندشهیدانی هستند که در رکاب رسول خدا – صلی الله علیه وآله – جنگیده و به شهادت رسیده اند. شیخ صدوق از امام صادق «علیه السلام» دراین باره چنین نقل کرده است:
«یکی ازنوه های من درسرزمین خراسان در شهری که به آن طوس می گویند، کشته خواهد شد. هر کس در حالی که حقش را می شناسد او را زیارت کند، روز قیامت دستش را می گیرم و او را داخل بهشت می کنم؛ گرچه در زمره انجام دهندگان گناه کبیره باشد. هرکس او را زیارت کند در حالی که حقش را بشناسد، خدا به او اجر هفتاد شهید از شهیدانی که باایمان و از روی حقیقت جلوی رسول خدا به شهادت رسیده اند، خواهد داد.»[۳۲]
همه کسانی که درجنگ جان می بازند شهید به شمارنمی آیند و شهید کسی است که فقط برای خدا و با ایمان و اعتقاد به خدا و در راه او خونش بر زمین ریخته شود، اینان شهیدان حقیقی هستند.
۱۰- پاداش زیارت رسول خدا
رسول خدا محمد بن عبدالله – صلوات الله علیه و آله – خاتم پیامبران و برترین، بهترین و با فضیلت ترین مخلوق خدا است. کسی که آن حضرت را زیارت کند، مثل آن است که خدا را در عرش زیارت کرده است.
زید شحام می گوید: از امام صادق «علیه السلام» پرسیدم: پاداش کسی که رسول خدا را زیارت کند چیست؟ فرمود: «مانند کسی است که خدارا در عرشش زیارت کرده است.»؛ پرسیدم: ثواب کسی که یکی از شما را زیارت کند، چیست؟ فرمود: «مانند پاداش کسی است که رسول خدا – صلوات الله علیه وآله – را زیارت کرده باشد.[۳۳]
در روایت های مختلفی پاداش زیارت حضرت رضا- علیه السلام- مانند پاداش کسی قرار داده شده است که رسول خدا«صلی الله علیه و آله و سلم» را زیارت کرده باشد.
امام موسی بن جعفر«علیه السلام» فرمود: «پسرم، علی «علیه السلام» مظلومانه با سم کشته خواهد شد و در طوس در کنار هارون دفن می شود. هر کس اورا زیارت کند، مانند آن است که رسول خدا – صلوات الله علیه وآله – را زیارت کرده است.»[۳۴]
جناب شیخ طوسی – قدس سره – از حضرت رضا «علیه السلام» در این باره این گونه نقل کرده است: حسن بن علی بن فضال می گوید: از امام علی بن موسی الرضا – علیه السلام- شنیدم که فرمود: «در خراسان بقعه ای است که در آینده محل رفت و آمد فرشتگان می گردد و همواره تازمانی که قیامت فرا رسدو در صور دمیده شود گروهی از ملائکه از آسمان به سوی آن بقعه فرود می آیند و گروهی از آنان از آن جا به آسمان می روند.» پرسیدند: ای پسر رسول خدا! این بقعه، چه بقعه ای است؟حضرت فرمود:«سوگند به خدا این بقعه بوستانی از بوستانهای بهشتی است، هر که مرا در آن بقعه زیارت کند، مانند کسی است که رسول خدا«صلی الله علیه و آله و سلم» را زیارت کرده و خدا برای او پاداش هزار حج نیکو و هزار عمره قبول شده را خواهد نوشت و من و پدرانم روز قیامت شفیع او خواهیم بود».[۳۵]
۱۱- با فضیلت تر از همه زیارت ها
همان طور که پیش تر اشاره شد، زیارت قبر پیامبر خدا«صلی الله علیه و آله و سلم» فاطمه زهراو دیگرمعصومان -علیهم السلام- فضیلت و پاداش ویژه وعظیمی دارد. در این میان، زیارت طلایه دار شهیدان تاریخ واسوه آزادگان جهان، سیدالشهدا «علیه السلام» امتیاز خاص به خود را دارد. اما روایاتی نشان گر آن است که زیارت حضرت رضا «علیه السلام» حتی از زیارت امام حسین – علیه السلام- نیز پاداش بیش تری دارد.[۳۶] بر طبق گروهی از روایات، روز قیامت زائران رسول خدا و ائمه – علیهم السلام- موقعیت ممتاز و ویژه ای دارند، اما زائران قبر حضرت رضا«علیه السلام» از والاترین مقام و بهترین هدیه برخوردار خواهند بود.[۳۷] در یکی از این روایات تعبیری شگفت انگیز آمده است.
حضرت رضا «علیه السلام» فرمود:«زائر من روز قیامت در درجه من، و با من آمرزیده خواهد شد.»؛ یش تر روایتی آورده شد که زائر حضرت رضا در درجه ها و مراتب عالی بهشت با ائمه خواهد بود.[۳۸]
روایاتی از این دست- به ویژه روایت اول – نشان گر آن است که زیارت حضرت رضا- علیه السلام-بیش ترین فضیلت را دارد. دربرخی از روایات به گونه ای دیگر این مطلب نقل شده است: حضرت عبدالعظیم حسنی می گوید: به امام جواد عرض کردم درباره قبر امام حسین و قبر پدر بزرگوار شما در طوس تردید دارم؛ نمی دانم به طوس برای زیارت پدرتان مشرف گردم یا به کربلا روم برای زیارت امام حسین – علیه السلام -، آن حضرت فرمود: همین جابمان، آن گاه از اتاق بیرون رفت و برگشت در حالی که اشکهایش بر دو گونه اش جاری بود. پس فرمود: «زائران قبر امام حسین «علیه السلام» فراوانند و زوار قبر پدرم کم اند»[۳۹]
جناب علی بن مهزیار می گوید: به امام جواد«علیه السلام» عرض کردم: آیا زیارت حضرت رضا «علیه السلام» فضیلت بیش تری دارد یا زیارت امام حسین «علیه السلام» حضرت فرمود: «زیارت قبر پدرم با فضیلت تر است؛ زیرا همه مردم به زیارت امام حسین می روند، اما قبر پدرم را تنها شیعیان خاص زیارت می کنند»[۴۰]
از امام صادق – علیه السلام- در این باره مطلبی نقل شده است که می تواند شاهدی مناسب برای مضمون این حدیث باشد. آن حضرت اشاره می کند که زائران حضرت رضا «علیه السلام» در برهه ای از زمان خاص و کم بلکه کم تر خواهند بود.[۴۱] بدین سان، روایاتی که درباره برتری و فضیلت داشتن زیارت حضرت رضا«علیه السلام» درمقایسه بادیگر معصومان – علیهم السلام- نقل شد، دو گونه بود: بخش اول به طور روشن نشان گر پاداش افزون تر وموقعیت ممتازتری بود که زائران حضرت رضا-علیه السلام – داشتند. بخش دوم روایاتی بود که از آن رو زیارت آن حضرت را بر زیارت امام حسین «علیه السلام» ترجیح می داد که قبر حضرت زائر ندارد، برخلاف ضریح مقدس امام حسین که همه شیعیان به زیارت آن حضرت می روند.
از این رو، همان طور که برخی از دانشوران بزرگ شیعه نوشته اند می توان این روایات را ویژه آن روزگار دانست؛ روزگاری که شیعیان دوازده امامی در خراسان اندک بودند و تفرقه بر جامعه تشیع به ویژه در ایران سایه افکنده بود؛ از این رو، قبر با برکت آن حضرت زائران کم تری داشت وتنها آنان که به امامت و معصوم بودن آن حضرت معرفت داشتند، خالصانه به زیارت آن مرقد نورانی می شتافتند. از این رو، امام جواد- علیه السلام-به جناب عبدالعظیم حسنی فرمود که زیارت قبر امام رضا«علیه السلام» فضیلت بیش تری دارد و به دلیل آن هم اشاره فرمود.
علامه مجلسی در توضیح این حدیث می نویسد: برپایه این روایت در هر زمانی که قبر یک یا چند معصوم «علیه السلام» زائران کم تری داشته باشد، زیارت آن مرقد فضیلت بیش تری دارد.»
بدین ترتیب، اکنون که وهابیان ساده لوح حرم مطهر امام هادی و امام عسکری – علیهماالسلام – را تخریب کرده اند و اکنون مدت ها است هیچ شیعه ای نمی تواندبه زیارت آن دو ولی، حجت و نور خدا برود، در این زمان اگر کسانی بتواند بابرنامه های سیاسی نظامی و یاهر راه دیگری مسیر زیارت و تعمیر حرم آن دو امام بزرگ را فراهم آورند، با فضیلت ترین و بهترین عمل را انجام داده اند.
علامه مجلسی در توضیح حدیث علی بن مهزیار چنین نوشته است: شاید این حدیث ویژه آن روزگار باشد؛ چه این که جز شیعیان خاص که به درستی این فضیلت زیارت حضرت رضارا می دانستند، دیگر شیعیان به زیارت آن حضرت نمی شتافتند. بر طبق این تحلیل، در هر زمانی هر امام معصومی که زائر کم تری داشته باشد، ثواب زیارت او افزون تر خواهد بود.[۴۲]
به هر حال، اعتماد بر ظاهر این روایات نیز از احتمال هایی است که تاحدودی قابل ملاحظه است و بر اساس آن باید گفت: زیارت امام رضا – علیه السلام- افضل از زیارت دیگر ائمه خواهد بود.
۱۲- استجابت دعا
خداوند متعال می فرماید «ادعونی استجب لکم» بر طبق این آیه شریفه، خدای متعال وعده داده است دعای بندگان خود رابه اجابت برساند، اما دعابرای این که مستجاب شود اولاً واقعاً باید دعا باشد و بنده از سر بندگی و باهمه وجود از خدای خود خواسته اش را بخواهد، و ثانیاً باید شرایط دعا را آن طورکه در دیگر آیات قرآن و روایات رسیده است، داشته باشد. در این میان پاره ای از امور در مستجاب شدن دعاهاتاثیر فراوان دارد. به عنوان مثال، زمان و مکان دعاکردن در به ثمر نشستن دعاها تاثیر فراوان دارد. دعا کردن در شب قدر، شب های ماه رمضان، ایام شهادت معصومان مانند: روز عاشورا، شب عرفه، عید قربان و جمعه با دیگر ایام متفاوت است. به همان سان که دعا کردن در کنار خانه خدا، مسجد پیامبر، مسجد کوفه، زیر گنبد امام حسین- علیه السلام- و…با مکان های عادی تفاوت دارد.
از مکان هایی که همواره رحمت و عنایت های خاص الهی بر آن فرود می آید و از نورانیت ویژه و صفای معنوی بی بدیلی برخوردار است، حرم مطهر علی بن موسی الرضا «علیه السلام» است، اوضاع و احوال و شرایط و اوصاف حرم مطهر زمینه را فراهم می آورد و شرایطی را رقم می زند که زائر به خدای متعال نزدیک شود و زمینه به هدف رسیدن دعاهای او فراهم آید.
یاسر، خادم امام علی بن موسی الرضا «علیه السلام» از آن حضرت چنین نقل می کند: «برای زیارت هیچ قبری جز قبرهای ماسفر نکنید، بدانید که من ظالمانه با سم کشته و در سرزمین غربت دفن خواهم شد، پس هر کس برای زیارت من سفر کند، دعایش مستجاب و گناهانش بخشوده خواهد شد»[۴۳]
درروایت دیگری از امام هادی «علیه السلام» نقل شده است: «هر کس حاجتی دارد، باید به زیارت قبرجدم، علی بن موسی الرضا «علیه السلام» در طوس بشتابد. او باید با غسل به زیارت رود و دو رکعت نماز نزد سر آن حضرت (بالای سر) بخواند و در قنوت حاجت خود را بخواهد. همانا دعایش مستجاب خواهد شد، اگر خواسته او گناه یا قطع رحم نباشد»[۴۴]
پی نوشت ها:
[۱] جامع احادیث الشیعه، ج ۱۵، ص ۶۷، ۹۱، ۹۶و۱۰۷؛ کامل الزیارات ص ۱۲۲؛ مقنعه، ص ۷۳؛ جامع احادیث الشیعه ج ۱۵ص ۹۱.
[۲] عن الحسن بن علی الوشاء قال سمعت اباالحسن الرضا یقول: «ان لکل امام حق فی عنق اولیائه و شیعته و انّ من تمام الوفاء بالعهد و حسن الاداء زیاره قبورهم فمن زارهم رغبه فی قبورهم و تصدیقاً بما رغبوا فیه کان ائمتهم شفعائهم یوم القیامه.» کافی، ج ۴، ص ۵۶۷؛ عیون اخبارالرضا، ج ۲، ص ۲۶۱؛ من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۴۵۹.
[۳] عن الحسن بن علی الوشاء قال: قلت للرضاعلیه السلام مالمن زار قبر أحد من الأئمه؟ قال: «له مثل من أتی قبر ابی عبدالله – علیه السلام – »، قال: قلت: وما لمن زار قبر ابی عبدالله – علیه السلام -، قال: «الجنه والله.» جامع احادیث الشیعه، ج ۱۵، ص ۹۱؛ مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص ۱۸۳.
[۴] عن عبدالرحمن بن مسلم عن ابی عبداللَّه – علیه السلام – أنه قال: «من زارنا فی مماتنا فکأنما زار فی حیاتنا.» جامع احادیث الشیعه، ج ۱۵، ص ۹۲.
[۵] الوافی، ج ۱، ص ۱۵۸۹؛ مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص ۳۷۲؛ بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۳۶۷.
[۶] بحار الانوار، ج ۱۰۱، ص ۳۶۷ و۳۳.
[۷] من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۳۴۹؛ تهذیب، ج ۶، ص ۸۵، امام رضا – علیه السلام -: پاداش زیارت قبرمن معادل هزارحج وهزارعمره مقبول است وامام جواد – علیه السلام – درپاسخ به پرسش سؤال کننده می فرماید: بلکه معادل یک میلیون حج است به شرط آن که زایر حق آن حضرت رابشناسد. بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۳۳.
[۸] کافی، ج ۴، ص ۵۸۵؛ تهذیب، ج ۶، ص ۸۵؛ بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۴۳: عن یحیی بن سلیمان المازنی عن ابی الحسن موسی – علیه السلام – قال: «من زار قبر ولدی علی کان له عند الله سبعین حجه مبروره. قال: قلت: سبعین حجه؟ قال: نعم وسبعین الف حجه. قال: قلت سبعین الف حجه؟ قال: رُبّ حجه لا تقبل. من زاره وبات عنده لیله کمن زار الله فی عرشه….»
[۹] قال ابوجعفر – علیه السلام -: «من زارقبر ابی بطوس غفرالله له ماتقدم من ذنبه وماتأخر.» کافی، ج ۴، ص ۵۸۵.
[۱۰] عن الوشاء قال: قال الرضا – علیه السلام -: «انی سأقتل مظلوماً بالسّم فمن زارنی عارفاً بحقی غفرالله ما تقدم من ذنبه و ما تأخر.»عیون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۶: بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۲۸.
[۱۱] عن الصدوق، قال: و روی حمدان الدیوانی عن الرضا – علیه السلام – أنه قال: «من زارنی علی بُعد داری، أتیته یوم القیامه فی ثلثه مواطن، حتی أخلصه من أهوالها، اذا تطایرت الکتب یمیناً و شمالاً و عند الصراط و المیزان.» من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۳۵؛ تاریخ نیشابور، ص ۱۹۱؛ سیره امام رضا، ص ۱۲۳؛ تهذیب، ج ۶، ص ۸۵؛ خصال، ص ۱۶۷؛ کامل الزیارات، ص ۳۰۴؛ ر.ک: بحار الانوار، ج ۱۰۱، ص ۴۰.
[۱۲] عن البزنطی، قال: سمعت الرضا – علیه السلام – یقول: ما زارنی احد من اولیایی عارفاً بحقی الا شفعت فیه یوم القیامه.» من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۸۳؛ امالی، صدوق، ص ۱۱۹.
[۱۳] علی بن الحسن الفضال عن ابیه، قال: سمعت اباالحسن، علی بن موسی الرضا – علیه السلام – یقول: «انا مقتول و مسموم و مدفون بأرض غربه. أعلم ذلک بعهد عهده الی أبی، عن آبائه، عن علی بن ابی طالب، عن رسول الله – صلی الله علیه و آله – ألا فمن زارنی فی غربتی کنت أنا و آبابی شفعائه یوم القیامه، و من کنا شفعائه نجی و لو کان علیه مثل وزرالثقلین.» عیون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۶۳؛ امالی صدوق، ص ۶۱۱؛ بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۳۵.
[۱۴] من لایحضره الفقیه،ج ۲، ص ۵۸۵؛ وسائل الشیعه،ج ۱۴، ص ۵۵۵ «روی حسن بن علی بن فضال عن ابی الحسن علی بن موسی الرضا – علیه السلام – قال له رجل من أهل خراسان: یابن رسول الله! رأیت رسول الله – صلی الله علیه و آله – فی المنام کأنّه یقول لی: کیف أنتم اذا دفن فی ارضکم بضعتی و استحفظتم ودیعتی، و غیب فی ترابکم نجمی، فقال له الرضا – علیه السلام – أنا المدفون فی أرضکم و أنا بضعه من نبیکم و انا الودیعه و النجم الا فمن زارنی و هو یعرف ما اوجب الله عز و جل من حقی و طاعتی فأنا و آبائی شفعاؤه یوم القیامه و من کنا شفعائه نجی و لو کان علیه مثل وزر الثقلین الجن و الانس.»
[۱۵] عن عبدالعظیم الحسنی قال سمعت محمدبن علی الرضا – علیه السلام – یقول: ما زار أبی أحد فأصابه أذی من مطر أو برد أو حر الا حرّم الله جسده علی النار.» وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۵۶۰؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۱۵، ص ۴۸۷.
[۱۶] عن الصادق، جعفر بن محمد عن ابیه عن آبائه عن امیرالمومنین، علی – علیه السلام – قال: قال رسول الله – صلی الله علیه وآله – ستدفن بضعه منّی بأرض خراسان لایزورها مومن الاوجب الله – عزوجل – له الجنه و حرم جسده علی النار.» عیون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۵۵؛ من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۸۵.
[۱۷] عن ابی هاشم داودبن القاسم الجعفری، قال: سمعت أبا جعفر محمد بن علی یقول: انّ بین جبلی طوس قبضه قبضت من الجنه من دخلها کان آمناً یوم القیامه من النار.» عیون اخبارالرضا، ج ۲، ص ۲۵۶.
[۱۸] من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۸۵؛ کامل الزیارات، ص ۹۱۷. دو بند این روایت در کامل الزیارات از امام جواد – علیه السلام – نقل شده است. تهذیب، ج ۶، ص ۹۷، نیز از امام موسی بن جعفر – علیه السلام – ص ۹۲۵؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۱۵، ص ۳۵۷.
[۱۹] همان.
[۲۰] عیون اخبارالرضا، ج ۲، ص ۲۵۶؛ رک: وسایل الشیعه، ج ۱۴، ص ۵۵۶. این حدیث در مَنْ لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۸۳ از امام جواد علیه السلام نقل شده است
[۲۱] کامل الزیارات، ص ۹۲۳؛ عیون اخبارالرضا، ص ۲۵۷؛ بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۳۶؛ ثواب الاعمال، ص ۱۲۳؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۱۵، ص ۴۸۹.
[۲۲] عیون اخبار الرضا، ۲۵۷؛ ثواب الاعمال، ص ۱۲۳.
[۲۳] عیون اخبار الرضا، ص ۲۵۶؛ من لایحضره الفقیه، ص ۵۸۵؛ وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۵۶۸.
[۲۴] من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۸۵؛ مسندالرضا، ج ۱، ص ۱۴۹.
[۲۵] وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۵۵۸؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۱۵، ص ۴۸۷؛ عیون اخبارالرضا، ج ۲، ص ۲۶۴: فقال الرضا – علیه السلام -. ..: «ولاتنقضی الایام و اللیالی حتی تصیر طوس مختلف شیعتی وزواری الاومن زارنی فی غربتی بطوسٍ کان معی فی درجتی یوم القیامه مغفوراً له.»
[۲۶] ثم یمدّ المضمار فیقعد معنا من زار قبور الائمه الا ان اعلاهم درجه واقربهم حبوه من زار قبر ولدی علی – علیه السلام -. » کامل الزیارات، ترجمه سید محمد جواد ذهنی تهرانی، ص ۹۲۶؛ ابن قولویه در کامل الزیارات این حدیث رابه دو سند نقل کرده است؛ عیون اخبارالرضا، ج ۲، ص ۲۹۵؛ کافی، ج ۴، ص ۵۸۵.
[۲۷] بنی له منبرا بحذاء منبر رسول الله و علی – علیهماالسلام – حتی یفرغ الله من حساب الخلایق.» کامل الزیارات، ص ۹۲۰؛ الکافی، ج ۴، ص ۵۸۵.
[۲۸] بحارالانوار، ج ۱۰۲، ۴۶ ص ۳۴ – ۴۲، ح ۱۲، ۱۶، ۲۳، ۴۱، ۴۴.
[۲۹] ومن یطع الله والرسول اولئک مع الذین انعم الله علیهم من النبیین والصدیقین والشهداو الصالحین و حسن اولئک رفیقاً» سوره نسا (۴) آیه ۶۹.
[۳۰] من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۸۵؛ عیون اخبارالرضا، ج ۲، ص ۲۵۶.
[۳۱] الحسین بن زید عن ابی جعفر، قال سمعته یقول: یخرج رجل من ولد موسی، اسمه اسم امیرالمؤمنین فیدفن فی ارض طوس و هی من خراسان یقتل فیها بالسم فیدفن فیها غریباً فمن زاره عارفاً بحقه اعطاه الله تعالی أجر من انفق من قبل الفتح و قاتل.» من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۸۳؛ عیون اخبارالرضا، ج ۲، ص ۲۸۵؛ وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۵۵۳، علاوه برمنابع فوق در مجالس صدوق نیزنقل شده است. لازم به یادآوری است که ثواب آنان که قبل ازفتح مکه انفاق کرده و در راه خدا برای دفاع ازاسلام و پیامبر سینه سپرکرده وجنگیده اند به اندازه ای زیاد است که قابل شمارش نیست. خداوندمی فرماید: «لایستوی منکم من انفق من قبل الفتح وقاتل اولئک اعظم درجه من الذین انفقوا من بعد وقاتلوا»؛ زیرا انفاق وجهاد در راه خداقبل ازفتح مکه بسیارسخت ودشواربود.
[۳۲] حمزه بن حمران، قال: «قال ابوعبدالله تقتل حفدتی بأرض خراسان فی مدینه یقال لهاطوس من زاره الیهاعارفاً بحقه اخذته بیدی یوم القیامه وأدخلته الجنه وان کان من اهل الکبایر…من زاره عارفاً بحقه اعطاه الله عزوجل أجر سبعین شهیداً ممن استشهد بین یدی رسول الله علی حقیقته.» من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۸۴؛ عیون اخبارالرضا، ج ۲، ص ۳۶۵. قال المجلسی: «علی حقیقته ای کائناً علی حقیقه الایمان أو شهاده حقیقیه.» بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۳۵.
[۳۳] عن زید الشحام، قال: قلت لابی عبد الله – علیه السلام -: مالمن زار رسول الله – صلی الله علیه وآله – قال: کمن زارالله – عزوجل – فوق عرشه. قال: قلت: فما لمن زار احدمنکم؟ قال: کمن زار رسول الله. تهذیب الاحکام، ج ۶، ص ۴؛ کافی، ج ۴، ص ۵۸۵،؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۱۵، ص ۱۹.
[۳۴] عیون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۶۰؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۱۵، ص ۴۹۴: «إنّ ابنی علیاً مقتول بالسمّ ظلماً، مدفون الی جنب هارون: من زاره کمن زار رسول اللَّه – صلی اللَّه علیه وآله »
[۳۵] عیون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۵۵؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۱۵، ص ۲۹۴؛ تهذیب الاحکام، ج ۶، ص ۱۰۸؛ فقیه، ج ۲، ص ۵۸۵: «عن ابی الحسن الرضا – علیه السلام – انه قال إنّ بخراسان لبقعه، یأتی علیها زمان تصیر مختلف الملائکه، فلایزال فوج ینزل من السماء وفوج یصعَد الی ان ینفخ فی الصور. فقیل له: یابن رسول الله وأیه بقعه هذه؟ قال: هی أرض طوس وهی والله روضه من ریاض الجنه، من زارنی فی تلک البقعه کمن زار رسول الله – صلی الله علیه وآله – وکتب الله ثواب الف حجه مبروره والف عمره مقبوله وکنت انا وآبائی شفعاه یوم القیمه.»
[۳۶] حقیقت آن است که مقایسه زیارت حضرت رضا با دیگر امامان معصوم – علیهما السلام – نکته ای است که نمی توان آن را با عقل ومعلومات بشری سنجید و معین کرد وتنهاراه فهمیدن مسائلی ازاین دست روایات رسیده ازمعصومان -علیهم السلام-است و گرنه کنه این قضیه را جز خود آنان ندانسته و نخواهند دانست.
[۳۷] کامل الزیارات، ص ۹۲۶؛ عیون اخبارالرضا، ج ۲، ص ۲۹۵؛ کافی،ج ۲، ص ۸۵۸.
[۳۸] من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۸۵؛ مسندالرضا، ج ۱، ص ۱۴۹.
[۳۹] عیون اخبارالرضا، ج ۲، ص ۲۶۱؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۱۵، ص ۴۹۶: «عن عبدالعظیم بن عبدالله الحسنی، قال: قلت لابی جعفر، قد تحیرت بین زیاره قبر أبی عبدالله وبین زیاره قبر ابیک بطوس؟ فما تری؟ فقال لی: مکانک. ثم دخل و خرج و دموعه تسیل علی خدیه، فقال: زوار ابی عبدالله کثیرون و زوار قبر أبی بطوس قلیلون.»
[۴۰] کافی، ج ۴، ص ۵۸۴؛ من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۸۲؛ تهذیب، ج ۶، ص ۸۴؛ عیون اخبارالرضا، ج ۲، ص ۲۶۳: «عن علی بن مهزیار، قال: قلت لابی جعفر – علیه السلام – جعلت فداک زیاره الرضا أفضل أم زیاره أبی عبدالله الحسین؟ قال: زیاره أبی أفضل وذلک أنّ أبا عبدالله یزوره کل الناس وأبی لایزوره الاالخواص من الشیعه.»
[۴۱] جامع احادیث الشیعه، ج ۱۵، ص ۴۹۶؛ وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۵۶۳: «عن الصادق – علیه السلام – قال یقتل لهذا – وأومأ بیده الی موسی – ولد بطوس لایزوره من شیعتنا الاّ الاندر فالأندر.»
[۴۲] بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۳۹. مجلسی دو احتمال دیگر در معنای این حدیث آورده است: یکی آن که مقصود امام آن است که اهل سنت نیز به زیارت امام حسین – علیه السلام – می روند، ولی امام رضا را فقط شیعیان که تعداد آنان کم تراست زیارت می کنند، دوم آن که از فرقه های شیعه تنها آنان که به امامت همه ائمه – علیهم السلام – اعتقاد دارند، به زیارت ایشان می رفتند؛ چون هرکس به امامت آن حضرت اعتقاد داشت، به امامت ائمه پس ازایشان نیز معتقد بود و برخی ازمذاهب که پس از ایشان به وجود آمد، به سرعت رخت بربست.
[۴۳] عن یاسر الخادم قال: قال علی بن موسی الرضا – علیه الاسلام -: لاتشد الرحال الی شیئٍ من القبور الا قبورنا الا وانی مقتول بالسمّ ظلما ومدفون فی موضع غربه، فمن شد رحله الی زیارتی استجیب دعائه وغفرله ذنبه.» جامع احادیث الشیعه، ج ۱۵، ص ۴۹۷؛ وسایل الشیعه، ج ۱۴، ص ۵۶۲؛ بحارالانوار، مشابه آن را از فصل الخطاب نقل کرده است: مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص ۳۵۷، ج ۲۰ ص ۴۴.
[۴۴] عن علی بن محمد – علیهما السلام – من کانت له الی الله حاجه فلیزر قبر جدی الرضا بطوس وهوعلی غسل ولیصل عند رأسه رکعتین ولیسأل الله تعالی حاجته فی قنوته فانه یستجیب له مالم یسأل اثماً أو قطعیه رحم.» عیون اخبارالرضا، ج ۲، ص ۲۶۲؛ وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۴۹۹.
منبع : مرکز اطلاعات و مدارک رسمی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم , حسینی؛ سید علی