آخر ذی‌القعده، سالروز شهادت حضرت امام جواد علیه‌السلام است که جوان‌ترین امام می‌باشد و در سن ۲۵ سالگی به شهادت رسیدند. ایشان در دهم رجب به دنیا آمدند. ولادتشان مانند ولادت حضرت عیسی و سخن گفتن در گهواره تکرار می‌شود. شیعیان، مخصوصا حضرت رضا علیه‌السلام سخت در انتظار تولد و دیدار تنها فرزندشان بودند. برخی از مسلمانان و احیانا منافقین با طعنه سوال می‌کردند که جانشین شما کیست؟
در روایات اسلامی از زندگی سراسر نور امام جواد به عنوان مجموعه‌ای از شگفتی‌‌ها یاد شده که اگر دقت شود، این شگفتی‌‌ها برای کسانی است که از علم غیب بهره‌ای ندارند. به تعبیر قرآن یعلمون ظاهرا من الحیات الدنیا است و گرنه کسانی که بهره‌مند از معرفت امام باشند، دیگر توجه به معجزه نه تنها برای آنان تعجب‌آور نیست بلکه ممکن است بسیار طبیعی نیز به نظر برسد.
مناظره بین حضرت جواد علیه‌السلام با قاضی القضات معروف آن زمان، یحیی بن اکثم مناظره‌ای است که در نگاه افراد بی‌بهره از معرفت امام، بسیار غیرعادی به نظر می‌رسد، اما در نگاه شیعیان آن حضرت فوق‌العاده مورد قبول خواهد بود.
مناظره یحیی بن اکثم با حضرت جواد
عباسیان از نزد مامون بیرون رفته و با هم به مشورت پرداختند تا اعلم علمای عصر را بیابند و او را به میدان مناظره با امام جواد علیه‌السلام بیاورند همه آنها با رای واحد گفتند: یحیی بن اکثم که اعلم و باهوش‌ترین علما و برجستگان است برای این کار خوب است.
از او تقاضای مناظره با امام جواد علیه‌السلام کردند و او تقاضای آنها را پذیرفت. موضوع را به مامون گزارش دادند مامون مجلس عظیمی تشکیل داد امام جواد علیه‌السلام را که در آن هنگام ۹ سال و چند ماه داشت در صدر مجلس نشاند و خود در کنارش نشست و یحیی در پیش روی او قرار گرفت. سایر رجال و مردم هر کدام در جایگاه خود قرار گرفتند. یحیی بن اکثم پس از اجازه از مامون و امام جواد علیه‌السلام خطاب به امام جواد علیه‌السلام سوال خود را چنین مطرح کرد: هرگاه کسی در احرام مراسم حج حیوانی را صید کرد و کشت حکم آن چیست؟
امام جواد علیه‌السلام فرمودند این مسئله شاخه‌های بسیار دارد.
آیا آن محرم در حرم (مکه و اطرافش تا چهار فرسخ) بود یا در بیرون حرم؟ آیا آگاه به مسئله بود و یا نا آگاه؟ آیا از روی عمد صید خود را کشت یا از روی خطا؟ آیا او محرم آزاد بود یا برده؟ آیا صغیر بود یا کبیر؟ آیا اولین‌بار و نخستین بار به صید و قتل بود یا قبلا نیز صید کرده بود؟ آیا آن صید از پرندگان بود یا از غیر پرندگان؟ آیا آن حیوان صید شده کوچک بود یا بزرگ؟ آیا او به کار خود اصرار داشت یا اظهار پشیمانی می‌کرد؟ آیا در شب صید کرد یا در روز؟ آیا در احرام حج بود یا در احرام عمره؟
ابن اکثم با شنیدن این تجزیه و تحلیل و استخراج آن همه فروع از یک مسئله هوش از سرش رفت و حیران گردید به طوری که آثار درماندگی از چهره‌اش دیده می‌شد و لکنت زبان یافت حاضران به عجز او و پیروزی امام جواد علیه‌السلام پی بردند.
پس از آنکه مجلس خلوت شد و تنها عده‌ای از نزدیکان ماندند مامون از امام جواد علیه‌السلام تقاضا کرد تا احکام شاخه‌های یازده‌گانه فوق را در مورد مُحرم بیان کند امام جواد علیه‌السلام پاسخ هر کدام را به ترتیب ذیل داد؛
۱- اگر مُحرم در بیرون از حرم شکار کند و شکار پرنده باشد کفاره آن یک گوسفند است و اگر همین کار در داخل حرم باشد کفاره‌اش دو گوسفند است. ۲- اگر جوجه پرنده را در بیرون حرم بکشد کفاره‌اش یک بره است که تازه از شیر گرفته شده است. ۳- و اگر همان جوجه پرنده را در داخل حرم بکشد کفاره‌اش یک بره است و به علاوه قیمت آن جوجه پرنده را باید بپردازد. ۴- هرگاه شکار از حیوانات وحشی باشد اگر گورخر بود کفاره‌اش یک گاو است و اگر آن شکار شترمرغ باشد کفاره‌اش یک شتر است. ۵- اگر آن شکار آهو باشد کفاره‌اش یک گوسفند است. ۶- و چنانچه هر کدام از اینها را در حرم بکشد کفاره‌اش دو برابر خواهد شد. ۷- هرگاه شخص مُحرم کاری که موجب وجوب قربانیست انجام دهد اگر در احرام حج بود باید قربانی را در منازل کند اگر در احرام عمره باشد باید آن را در مکه ذبح کند. ۸- کفاره شکار برای آگاه به مسئله و ناآگاه مسئله یکسان است ولی اگر از روی عمد باشد هم کفاره دارد و هم گناه کرده است ولی در صورت خطا گناه از او برداشته شده است. ۹- کفاره آن کس که آزاده است بر عهده خودش می‌باشد ولی کفاره برده بر عهده صاحبش می‌باشد. ۱۰- کفاره بر صغیر غیر مکلف نیست بلکه بر کبیر مکلف واجب است.
پرسش‌های امام جواد علیه‌السلام از یحیی و درماندگی او
سپس مامون به امام جواد علیه‌السلام عرض کرد: اکنون نوبت شماست که از یحیی سوال کنی، اگر صلاح میدانی سوال کن.
امام جواد علیه‌السلام به یحیی فرمودند سوال کنم؟
عرض کرد فدایت شوم اختیار با شماست اگر جواب سوال را دانستم که به مراد رسیده‌ام وگرنه از محضر شما بهره‌مند می‌گردم.
امام جواد علیه‌السلام سوال خود را مطرح کردند ولی یحیی بن اکثم نتوانست جواب بدهد و خود حضرت جواب آن سوال را نیز دادند.
در این هنگام مامون به حاضران رو کرد و گفت آیا در میان شما شخصی هست که اینگونه مسائل را مطرح کند و پاسخ دهد؟
حاضران به اتفاق گفتند خیر بلکه امیر مومنان (مامون) آگاه‌تر هستید!
مامون گفت: وای بر شما! کسانی که از افراد این خاندان رسالت هستند چنانکه دیدید به مقامات عالی علم و کمال اختصاص داده شده‌اند خردسالی آنها را از کمالات باز نمی‌دارد آیا نمی‌دانید که رسول خدا دعوت خود را با دعوت کردن امیرمومنان علی علیه‌السلام به اسلام شروع کرد و اسلام علی را پذیرفت و بهانه کمک کرد با این که علی علیه‌السلام در آن وقت ۱۰ سال داشت؟
و همچنین پیامبر با حسن و حسین علیهم‌السلام بیعت کرد با این که آنها در آن وقت کمتر از ۶ سال داشتند و با کودکی جز آنها به بیعت نکرد؟
آیا نمی‌دانید که این خاندان مورد عنایت مخصوص خدا هستند و علم و کمال را از همدیگر به ارث می‌برند و آخرین آنها با نخستین شان همسان هستند؟ حاضران گفتند راست می‌گویید امیر مومنان!
عجیب اینکه حاضران در آن مجلس، همگی به برتری علم و سایر فضایل حضرت جواد علیه‌السلام اعتراف می‌کنند اما در خفا و در نهایت همچنان به مسیر و اعتقادات انحرافی خود پایبند می‌مانند و مقدمات شهادت آن حضرت را مهیا می‌کنند. امید است از شیعیان ایشان باشیم…
روزنامه جمهوری اسلامی / فاضل همدانی