اخبار سیاسی و اجتماعی / مرکز پژوهشی «نشنال اینترست» به عنوان یک اندیشکده آمریکایی با توجه به پایان سال ۲۰۲۲ میلادی در گزارشی به شرح مهم ترین مسایل و مشکلات سال جدید میلادی پرداخت.
به گزارش مردم سالاری آنلاین،پژوهشگران این گزارش مدعی هستند با تکیه بر تجربه چندین ساله خود در پیش بینی مخاطرات و روندهای جهانی در شورای اطلاعات ملی جامعه اطلاعاتی ایالات متحده که وظیفه ارائه تحلیل‌ها و بینش‌های بلندمدت به رهبران این کشور را دارد، بزرگترین خطرات برای جهان در سال ۲۰۲۳ را فهرست کرده است. از نگاه نویسنده گزارش، در سال ۲۰۲۲ انواع کووید در واقع منبع نگرانی بود، همچنین پیش بینی‌ها از کاهش رشد چین در کنار حمله روسیه به اوکراین و رسیدن قیمت نفت به بشکه ای ۱۰۰ دلار از جمله پیش بینی‌هایی بودند که رخ دادند. البته قیمت‌های انرژی در نیمه دوم سال ۲۰۲۲ تا حدودی کاهش یافت. بحران کمبود مواد غذایی، تشدید مشکلات اقتصادی و افزایش بدهی کشورهای در حال توسعه نیز از دیگر موضوعات مهم برای سال گذشته بودند.
برخی از اقتصاددانان پیش‌بینی می‌کنند که بحران بدهی کشورهای با درآمد پایین و متوسط، همچون سریلانکا و پاکستان را دچار مشکل خواهد کرد. کاهش توجه‌ها به تعهدات اقلیمی هم در سال ۲۰۲۳ ادامه خواهد داشت ضمن آنکه به دلیل تنشهای فزاینده در مساله تایوان و همچنین تحریم ایالات متحده بر صادرات تراشه و نیمه‌‌هادی‌های پیشرفته، اختلافات پکن و واشنگتن تشدید خواهد شد.
گره کور جنگ اوکراین
وقوع بحران‌های چندگانه ناشی از جنگ اوکراین یکی از خطرات در سال آینده برآورد شده است. این خطرات شامل یک درگیری مداوم و بن بست در ادامه مسیر می‌شود.تشدید تنش در صورتی رخ خواهد داد که ایالات متحده/ناتو در پاسخ به بمباران پوتین تسلیحات پیشرفته بیشتری به کی‌یف بفرستد یا اینکه در صورت تلاش کی یف برای تصرف کریمه روسیه از سلاح‌های هسته ای استفاده کند؛ دلسردی اوکراین از اروپا به دلیل رکود و شکاف ایالات متحده و اتحادیه اروپا بر سر کمیت و کیفیت کمک‌های نظامی به کی یف از دیگر بحران‌ها خواهد بود.
بحران انرژی اروپا
بحران انرژی اروپا در سایه جنگ اوکراین احتمالا جدی‌تر خواهد شد. کارشناسان باور دارند که تورم کم‌سابقه در اروپا و بحران انرژی که در پی جنگ روسیه و اوکراین به وجود آمده، احتمالا در ۲۰۲۳ نه تنها بهبود نمی‌یابد، بلکه تشدید خواهد شد.اروپا رفته‌رفته از بزرگترین تامین‌کننده انرژی خود فاصله می‌گیرد: گاز و نفت روسیه. هزینه این جدایی برای اروپا بسیار سنگین بوده و بهای انرژی در این قاره افزایش شدیدی یافته است. دولت‌های اروپایی هم در تخصیص صدها میلیارد دلار یارانه سوخت برای خانواده‌ها و تجارت‌ها با مشکل مواجه هستند.
رشد تنشهای آمریکا و چین
با وجود نشست ماه نوامبر روسای جمهوری چین و آمریکا، تشدید تنش این دو کشور در سال ۲۰۲۳ با احتمال زیاد مطرح است. پکن و واشنگتن هنوز اختلافات اساسی در مورد تایوان، قوانین و استانداردهای فناوری، تجارت، حقوق بشر و تنشهای جغرافیایی در دریاهای چین جنوبی و شرقی وجود دارد.«شی جینپینگ» در سالی که گذشت، قدرت خود را در حزب کمونیست چین بیش از پیش تثبیت کرد و سومین دوره ریاست جمهوری خود را آغاز کرد. در ۲۰۲۲ فشارهای چین بر جزیره خودگردان تایوان افزایش یافت. برخلاف مقاومت گسترده این جزیره، پکن آن را بخشی از خاک خود خوانده و حمله نظامی را یکی از راه‌های پس گرفتنش می‌داند. احتمالا این فشارها در ۲۰۲۳ افزایش یابد.از سوی دیگر، چین نتیجه جنگ اوکراین را دیده و از آن درس گرفته است. شی جینپینگ از متحدان نزدیک پوتین است، اما برخلاف او، خواستار رهبری جهانی است، نه انزوا. به همین دلیل است که در حمایت خود از مسکو محتاطانه رفتار کرده است.
کرونا بحران بزرگ چین
- مهمترین مسئله چین در ۲۰۲۳ نه جنگ اوکراین است و نه استقلال تایوان. بیشترین چیزی که چین را در ۲۰۲۳ آزار خواهد داد، ویروس کروناست. سیاست‌های سابق چین در برابر ویروس اومیکرون ضعف نشان داده و قرنطینه‌های شدید و ابهام‌آمیزی را در پی داشت. در نتیجه همین سختگیری‌ها بود که چین اخیرا شاهد بزرگترین اعتراضات مردمی خود از سال ۱۹۸۹ بود. پکن فشارها را کاهش داد و کرونا در سرتاسر این کشور گسترش یافت.
ناتوانی در کنترل پیونگ یانگ - آزمایش‌های موشکی گوناگون و بی وقفه پیونگ یانگ به چالشی بزرگ و خطرناک در شبه جزیره کره تبدیل شده است. کره شمالی در سال گذشته ۸۶ آزمایش انجام داد. دستور کار کره شمالی بر ایجاد یک زرادخانه قابل اتکا برای وارد کردن ضربه دوم استوار است.دولت‌های آمریکا و کره جنوبی پیش از این هشدار داده‌اند، که کره شمالی خود را برای انجام هفتمین آزمایش هسته‌ای آماده می‌کند.
افول اقتصادهای درحال توسعه
تشدید بحران بدهی کشورهای در حال توسعه از جمله خطرات بزرگ بیان شده است. برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) هشدار داده است که ۵۴ کشور با درآمد کم و متوسط از مشکلات ناشی از بدهی فراوان در رنج هستند. این کشورها ۱۸ درصد از جمعیت جهان، بیش از ۵۰ درصد از مردمی که در فقر شدید زندگی می‌کنند.از طرف دیگر، شرایط مالی وخیم در اکثر کشورهای در حال توسعه، دستیابی به اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد تا سال ۲۰۳۰ را سخت می‌کند. فقر جهانی بیشتر می‌شود و بهبود آموزشی کمتر و کاهش توانایی برای مبارزه با تغییرات اقلیمی در سال ۲۰۲۳ تجربه خواهد شد.
افزایش نجومی بدهی جهان
مارپیچ بدهی جهان را در می‌نوردد. بدهی شرکت‌های غیرمالی ۸۸ تریلیون دلار یعنی معادل حدود ۹۸ درصد تولید ناخالص داخلی جهان است. بدهی ترکیبی دولت، شرکت‌ها و خانوارها نیز تا سه ماهه سوم سال ۲۰۲۲ به ۲۹۰ تریلیون دلار افزایش یافته است.
افول همکاری‌های جهانی
تضعیف بیشترهمکاری بین المللی برای مقابله با خطرات جهانی، از تغییرات آب و هوایی و بدهی کشورهای کمتر توسعه یافته (LDC) گرفته تا زباله‌های فضایی، در حال تشدید است، زیرا رقابت فزاینده قدرت‌های بزرگ، دستیابی به همکاری در مورد مشکلات مشترک جهانی را دشوارتر می‌کند.
جنگ تکنولوژی و تراشه‌ها
قطبی و تکه تکه شدن جهان در حوزه تکنولوژی‌ها اتفاق مهم سال ۲۰۲۳ خواهد بود. رقابت کشورهای جهان در حوزه تراشه‌ها موجب می‌شود تا کشورها برای خودکفایی کامل در نیمه‌هادی‌ها سرمایه گذاری اولیه ای تا ۱ تریلیون دلار را انجام دهند. با داغ شدن جنگ فناوری چین و آمریکا، پکن به بسیاری از محصولات خارجی دسترسی نخواهد داشت. این امر پایبندی به استانداردهای جهانی را تضعیف می‌کند.
وخامت تغییرات اقلیمی
وخیم تر شدن تاثیرات تغییر آب و هوا از دیگر خطراتی است که باید در سال آینده منتظر آن بود. درخواست برای حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی با مقاومت دولت‌های تولیدکننده نفت روبرو می‌شود. شرایط آب‌وهوایی شدید در ۲۰۲۲ بخش‌های مختلف جهان را درگیر کرد و موجی از گرما از هند تا اروپا و از چین تا آمریکا کشاند. سیلی بی‌سابقه یک سوم پاکستان را زیر آب برد و قحطی ۱۵۰ میلیون تن را در آفریقا تهدید می‌کند.به گفته دانشمندان، زمین امروز، ۱.۲ درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از قرن ۱۹ است و اگر اوضاع همینطور پیش برود، تا آخر قرن فعلی، ۲.۴ درجه دیگر هم به دمای آن اضافه خواهد شد. شاید ۲.۴ عدد کوچکی به نظر برسد اما محققان معتقدند که همین افزایش ناچیز، موجب تغییرات شدید آب‌وهوایی، افزایش نرخ مرگ‌ومیر، افزایش آلودگی هوا، نابودی حیات وحش، اقیانوس‌های اسیدی‌تر، افزایش سطح آب دریاها و مشکلات متعدد دیگری خواهد شد. دانشمندان می‌گویند برای پیشگیری از چنین اتفاقاتی، کشورها نباید بگذارند میزان افزایش دمای زمین تا آخر قرن ۲۱، از ۱.۵ درجه بیشتر شود.
افزایش ناامنی غذایی
دیگر خطر جهانی افزایش ناامنی غذایی است که مجموعه ای از بحران‌ها را در آفریقا، آمریکای مرکزی و غیره ایجاد خواهد کرد. نشنال اینترست احتمال وقوع بحران غذایی در جهان را زیاد ارزیابی کرد. کمیته بین المللی صلیب سرخ ( ICRC) گزارش ماه نوامبر (آبان/ آذر) خود را با اشاره به وجود بیش از ۱۰۰ مورد درگیری مسلحانه در جهان آغاز کرد و نتیجه گرفت که این درگیری‌ها در کنار مسائل مربوط به شوک‌های آب و هوایی، افزایش قیمت غذا و انرژی، نیاز به کمک‌های بشردوستانه در سال ۲۰۲۳ را افزایش می‌دهد.گزارش کمیته بین المللی صلیب سرخ به شدت گرفتن درگیری‌ها در کشورهایی مانند سومالی، جمهوری دموکراتیک کنگو، یمن، اتیوپی، سوریه، ساحل،هاییتی و اوکراین اشاره کرده است.
این کمیته با برشمردن ۱۰ مورد از مهمترین بحران‌های جهانی که نمی‌توان در سال ۲۰۲۳ آنها را نادیده گرفت، در فهرست خود بیش از همه به فاجعه انسانی در سومالی و اتیوپی اشاره داشته است.در این فهرست همچنین نام کشورهای افغانستان، سودان جنوبی، بورکینوفاسو،هاییتی و اوکراین مشاهده و عنوان شده است که فقر، خشکسالی، تلاش‌های شکست خورده در دیپلماسی، خشونت داخلی، تروریسم و جنگ، عوامل پیش‌بینی کننده درد و رنج مردم در این کشورها هستند.تارنمای آکادمی ژنو نیز به شناسایی ۱۱۰ مورد درگیری مسلحانه در جهان پرداخته که بیش از ۴۵ مورد از آنها به خاورمیانه و شمال آفریقا و ۳۵ مورد به سایر کشورهای آفریقایی مربوط می‌شود. بر اساس این گزارش ۲۱ مورد درگیری مسلحانه در آسیا، ۷ مورد در اروپا و ۶ مورد در آمریکای لاتین شناسایی شده است.
مثلث قحطی، تروریسم و بحران سیاسی آفریقا
اگر خوشبینانه به وضعیت آفریقا نگاه کنیم، هنرمندان خلاق و استارتاپ‌های موفق سرتاسر این قاره را می‌بینیم. اما با نگاهی منفی گرایانه به آفریقا می‌توان به وجود اقتصادهای در خطر، جنگ، قحطی و بحران اقلیمی پی برد. اما آنچه ۲۰۲۳ را متمایز می‌کند اثر دوگانه حمله روسیه به اوکراین و آسیب‌های همه‌گیری کروناست. تورم باعث افزایش قیمت غذا شده، خطر سوءتغذیه وجود دارد و بیم ناآرامی اجتماعی می‌رود. این دو بحران بی‌شک از مضامین انتخابات‌های کنگو و نیجریه در ۲۰۲۳ خواهند بود. علاوه بر این، بدهی‌های بین‌المللی هم مشکل دیگری است. از جیبوتی گرفته تا آفریقای جنوبی، که قوی‌ترین اقتصاد این قاره را دارد، همگی از مشکلات عمیقی رنج می‌برند. مشخص نیست چه کسی قرار است به داد این کشورها برسد. آفریقای جنوبی حتی در حفظ گردش چرخ‌های اقتصاد خود هم با مشکل مواجه است، چه رسد به اینکه به دیگر کشورها کمک کند.
افراط‌گرایی اسلامی از دیگر چالش‌های بزرگ این قاره است که همچنان در منطقه «ساحل» پیشروی می‌کند. انتظار نمی‌رود به این زودی‌ها عدم ثبات سیاسی و ناتونی دولت‌ها در مهار افراط‌گرایی کنترل شود.اما این‌ها همه جنگ‌هایی هستند که به دهه گذشته میلادی مربوط هستند. مناقشات امروزی در آفریقا میان قدرت‌های بزرگ اتفاق می‌افتد.
الکس وینز، مدیر برنامه آفریقا در یک اندیشکده لندنی می‌گوید که این قاره امروز بیش از هر زمان دیگری در دهه‌های گذشته رنگ و بوی جنگ سرد دارد.نه تنها آمریکا، روسیه و چین بر سر منابع این قاره درگیری دارند، بلکه اتحادیه اروپا و گروهی از کشورها از جمله فرانسه، ترکیه، ژاپن و کشورهای حاشیه خلیج فارس هم به دنبال حمایت دیپلماتیک در عرصه جهانی هستند. امروز هم مانند دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی، رای کشورهای آفریقایی در رای‌گیری‌های سازمان ملل به اندازه طلا و اورانیومی که در خاکشان وجود دارد، ارزشمند است.