اخبار آموزشی / برای سهولت در مراجعه دانش‌آموزان به محتواهای دیجیتال کتاب‌های درسی، می‌توان از رمزینه‌ها کمک گرفت. به‌عنوان مثال، می‌توان برای هر صفحه از کتاب‌های درسی یک رمزینه تعریف کرد که دانش‌آموزان با اسکن‌کردن رمزینه به‌راحتی به محتوای آموزشی دسترسی خواهند داشت.
به گزارش ایسنا، طبق اعلام رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، در سال ۱۴۰۰، ۲۲۶۸ رمزینه سریع پاسخ بر روی ۲۸۲ کتاب درسی درج شده بود و در سال ۱۴۰۱ این آمار بیش از دوبرابر شده و ۵۸۶۶ رمزینه بر روی ۷۰۶ کتاب درسی نصب شده است. اما رمزینه‌های سریع پاسخ چه هستند و چه کاربردی در فرایند یاددهی و یادگیری دارند؟.
رمزینه سریع‌پاسخ یک نوع بارکد دوبعدی است که می‌تواند با استفاده از گوشی هوشمند و دستگاه‌های اختصاصی خواندن رمزینه خوانده شود که به‌طور مستقیم به متن، رایانامه (ایمیل)، وبگاه، شماره تلفن و … پیوند می‌شود.
در ساده‌ترین مفهوم، رمزینه سریع‌پاسخ یک تصویر مبتنی بر پیوند است که می‌تواند به‌صورت برخط استفاده شود. هر نشانی اینترنتی می‌تواند به یک رمزینه تبدیل شود و اساساً هر صفحه وب را می‌توان به‌طور خودکار به‌عنوان یک نتیجه از اسکن رمزینه معرفی کرد. اگر می‌خواهید کسی را تشویق کنید از صفحه‌های مجازی شما دیدن کند، می‌توانید پروفایل خود را به‌عنوان نشانی اینترنتی به‌صورت رمزینه درآورید.
علاوه بر این، می‌توانید رمزینه را طوری برنامه‌ریزی کنید که پس از اسکن، گوشی کاربر با شماره خاصی تماس بگیرد یا یک پیامک متنی محتوی اطلاعات ازپیش‌تعیین‌شده به شما ارسال کند. گوشی هوشمند شما دستورات رمزینه را به‌راحتی تشخیص می‌دهد و نرم‌افزارهای موردنیاز را فرا می‌خواند. امکانات بی‌نظیر این رمزینه‌ها استفاده از آن‌ها در تبلیغات را هر روز بیشتر از پیش می‌کند.
رمزینه‌ها در واقع برچسب‌هایی بصری هستند که قابلیت خوانده‌شدن با ماشین‌ها را دارند و معمولاً شامل اطلاعاتی درباره محصولی که بر آن چسبانده شده‌اند هستند. حال‌آنکه رمزینه را نه فقط روی محصولات، بلکه در آگهی‌نماها و اعلان‌های (پوسترهای) تبلیغاتی، متن مجلات، وبگاه‌ها، فروشگاه‌ها و حتی کارت ویزیت افراد می‌توان درج کرد. استفاده از بارکدهای دوبعدی کاربردهای بسیاری دارد. در واقع شما تعیین می‌کنید چطور از آن استفاده کنید. هدف از کاربرد رمزینه‌ها صرفه‌جویی در وقت بازدیدکنندگان شماست.
از ویژگی‌های شاخص استفاده از رمزینه در نظام آموزشی می‌توان به کاهش مصرف کاغذ و صرفه‌جویی در کاغذ اشاره کرد، چون با حذف کاغذ به‌خوبی می‌توان به اقتصاد خانواده و اقتصاد کشور کمک کرد.
براساس این گزارش که در مجله رشد مدرسه فردا (دوره هجدهم، شماره ۸ سال ۱۴۰۱) به چاپ رسیده است، امروزه با گسترش کرونا فضای آموزش دانش‌آموزان به سمت‌وسوی مجازی و دیجیتال‌شدن آموزش سوق پیداکرده است. در همین راستا، برای سهولت در مراجعه دانش‌آموزان به محتواهای دیجیتال کتاب‌های درسی، می‌توان از رمزینه‌ها کمک گرفت. به‌عنوان مثال، می‌توان برای هر صفحه از کتاب‌های درسی یک رمزینه تعریف کرد که دانش‌آموزان با اسکن‌کردن رمزینه به‌راحتی به محتوای دیجیتال و آموزشی دسترسی خواهند داشت.
دانش‌آموزان برای درس‌های اصلی خود، علاوه بر کتاب درسی، کتاب‌های کمک‌آموزشی، کتاب‌هایی با سؤالات فراتر از سطح کتاب و ویدیوهایی آموزشی تهیه می‌کنند که قیمت هر یک مبلغ قابل‌توجهی می‌شود. در حالی که می‌توان با محتواسازی و استفاده از محتواهای دیجیتال موجود و یکپارچه‌سازی آن‌ها و با کمک رمزینه، به‌تمامی محتواهای جذاب دسترسی پیدا کرد. در واقع شما برای هر صفحه از کتاب درسی یک رمزینه دارید که با کمک آن و با نزدیک‌کردن پویشگر (اسکنر) رمزینه می‌توان به راحت‌ترین شکل ممکن به این محتوا دست یافت.
یکی از دغدغه‌های دانش‌آموزان در روز اعلام نتایج هم این است که سایر دانش‌آموزان نمرات ضعیف آن‌ها را نبینند. به همین دلیل، دنبال راهکاری برای پنهان‌کردن نمرات خود هستند. یکی از راهکارهای مناسب در این زمینه، استفاده از رمزینه است. در واقع هر دانش‌آموز می‌تواند یک رمزینه همگام‌شده (ست) با تلفن همراه خود داشته باشد که با کمک پویشگر تلفن همراه خود، به‌خوبی و بدون دغدغه نمره خود را مشاهده و حتی به آن اعتراض کند یا نظرات ارزشمند معلم خود را ببیند.
از کاربردهای دیگر رمزینه‌های دوبعدی می‌توان به نمایش یک متن مثل کارنامک (رزومه) دانش‌آموزان به دیگران، بارگیری برنامه‌های کاربردی مرتبط با سن دانش‌آموز، نشان‌دادن موقعیت مکانی دانش‌آموزان در سرویس، افزودن مستقیم شماره درج‌شده بر کارت دانش‌آموزی به مخاطبان تلفن همراه کاربران، بازکردن یک نشانی اینترنتی و جلوگیری از ورود دانش‌آموز به وبگاه‌های غیراخلاقی، هدایت دانش‌آموزان به صفحات شبکه‌های اجتماعی مجاز و مناسب، اتصال به شبکه‌ای بی‌سیم یا ارسال رایانامه یا هر پیام دیگری استفاده کرد.
هر مدیر یا معلم می‌تواند با اسکن رمزینه مخصوص دانش‌آموزش به پرونده کامل او دسترسی یابد و اطلاعات او را به‌طور کامل دریافت کند. می‌تواند به دانش‌آموز درباره نمرات او مشاوره ویژه بدهد تا با کیفیت بهتری مطالعه کند. در مقابل، دانش‌آموز هم با اسکن کد معلم و مدرسه خود می‌تواند درباره میزان تحصیلات، کارنامک یا حتی ساعات حضور معلم در مدرسه اطلاعاتی به دست آورد.
تدریس با رمزینه‌ها
یکی از مسائل مطرح در نظام آموزش‌وپرورش این است که چگونه می‌توان کیفیت کلاس درس و تدریس را افزایش داد؟ پاسخ این پرسش استفاده از شاخص‌های کمی و کیفی است. یکی از شاخص‌های اساسی تأثیرگذار در کیفیت آموزش‌وپرورش، استفاده از وسایل کمک‌آموزشی و ابزارهای مطلوب در تدریس و فرایند یاددهی‌ـ یادگیری است. یکی از این ابزارها به‌کارگیری رمزینه‌های سریع‌پاسخ یا همان کیوآرکدهاست که می‌تواند در تدریس و کلاس تغییر اساسی ایجاد کند.
امروزه یکی از انقلاب‌های مهم در عرصه آموزش، استفاده از فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی است که امکان برقراری ارتباط و سپس تبادل اطلاعات را برای نظام‌های آموزشی فراهم ساخته‌اند و در فرایند آموزش، تدریس و یاددهی‌ـ یادگیری را بدون وقفه دچار تغییر و تحول کرده‌اند.
یکی از مشکلات موجود در نظام آموزشی، یک دست‌نبودن نحوه آموزش و فهم دانش‌آموزان است و همین باعث می‌شود برخی درس‌ها به تکرار و تمرین بیشتر نیاز داشته باشند تا به تعمیق یادگیری بینجامند. یا حتی ممکن است دانش‌آموزی به هر دلیلی غیبت‌هایی سر کلاس داشته باشد. حال باید دید چگونه می‌شود این ضعف‌ها را به‌صورت نظام‌مند جبران کرد. استفاده هدفمند و از پیش طراحی‌شده از فناوری‌ها به توسعه روش‌های نوین آموزشی و همچنین کمک به دانش‌آموزان برای فهم درست و عمیق مفاهیم علمی و آموزشی منجر شد. یکی از این فناوری‌ها رمزینه‌های سریع‌پاسخ در کلاس درس است.
استفاده از رمزینه‌های سریع‌پاسخ در کلاس و تدریس توسط معلمان
چگونگی فرایند یادگیری‌ـ یاددهی یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان و جلب انگیزه آن‌ها برای ادامه تحصیل است. هر روزه شیوه‌های یادگیری‌ـ یاددهی با توجه به مقتضیات پیش‌آمده تغییر می‌یابد و همگام با پیشرفت‌های فناوری، دروازه‌های نوینی برای بهبود این فرایند گشوده می‌شود. با وجود این، در برخی از فرایندهای یادگیری‌ـ یاددهی کیفیت مطلوب نیست و نارسایی و شکاف‌های زیادی مشهود است که گاهی به ترک تحصیل می‌انجامد. بنابراین، لازم است تدبیرهایی برای رفع این مسئله اندیشیده شود. یکی از راه‌حل‌های این مسئله، استفاده از فناوری‌های نوین چون رمزینه‌های سریع‌پاسخ توسط معلمان است.
در فرایند یاددهی‌ـ یادگیری معلمان به‌عنوان کارگزاران اصلی تعلیم‌وتربیت نقش اساسی دارند. معلمان با استفاده از فناوری رمزینه‌های سریع‌پاسخ در کلاس درس می‌توانند زمینه عمیق‌ترکردن یادگیری دانش‌آموزان، انگیزه‌دهی به دانش‌آموزان، افزایش سرعت یادگیری، افزایش امکانات یادگیری و نظایر این‌ها را فراهم کنند. در این باره معلمان می‌توانند با تولیدکننده رمزینه‌های سریع‌پاسخ، تا حدودی جوابگوی نیازهای آموزشی دانش‌آموزان باشند.
ـ معلمان می‌توانند به جز متن کتاب، فیلم‌های آموزشی، پویانمایی (انیمیشن)، توضیحات خود، نگارش متن یا فیلم‌برداری از تدریس خود و سپس با ساخت رمزینه، آن را در اختیار دانش‌آموزان و همکاران خود قرار دهند. مخاطبان نیز می‌توانند با اسکن این رمزینه‌ها، به مطالب و فایل‌های درس و وب‌نوشت (وبلاگ) معلم برای یادگیری بهتر دسترسی داشته باشند. این امر بر محتواهای آموزشی مرتبط با کتاب‌های درسی می‌افزاید و در ادامه می‌تواند به تحول در نظام آموزشی منجر شود.
ـ معلمان می‌توانند تصویرها، نمودارها، جدول‌ها، اعلان‌ها (پوسترها)، مطالب مهم و فرّار مرتبط با هر درس را با استفاده از رمزینه‌های سریع‌پاسخ ایجاد کنند. برای مثال، برای آموزش جانداران می‌توان این واژه را در مرکز قرار داد و با ساخت رمزینه اطراف این واژه در قالب تصویر و اعلان (پوستر) و نظایر این‌ها به آموزش جانداران و انواع آن، مثل گیاهان (بدون آوند و آونددار) و جانوران (مهره‌دار و بی‌مهره) پرداخت. در این حالت، دانش‌آموزان با اسکن رمزینه‌ها که آن توسط گوشی به اطلاعاتی در مورد آن مفهوم پیدا خواهند کرد.
ـ معلمان می‌توانند با کاربرد رمزینه‌های سریع‌پاسخ در حوزه‌هایی مثل تاریخ جدول زمان تشکیل دهند و با دوره‌های زمانی سلسله‌های ایران و دیگر مباحث تاریخی، یا حتی آدرس وبگاه‌هایی را که حاوی اطلاعاتی در مورد موضوع مطرح شده باشند، به ترتیب زمان روی جدول زمان در رمزینه‌های سریع‌پاسخ قرار دهند یا از دانش‌آموزان بخواهند در قالب کار عملی چنین کاری انجام دهند و اطلاعات و نتیجه پژوهش خود را در اختیار دیگر هم‌کلاسانشان قرار دهند.
ـ معلمان می‌توانند برای ارزیابی میزان یادگیری دانش‌آموزان رمزینه‌های سریع‌پاسخ را روی دفتر و کتاب‌های حل‌کردنی دانش‌آموزان خود بچسبانند و در آن پیوند پاسخ درست را قرار دهند چرا که برخی از دانش‌آموزان به دنبال نتیجه امتحان خود هستند. با این عمل، معلم می‌تواند با ساخت رمزینه‌های سریع‌پاسخ، پاسخ سؤال‌های آزمون را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد.
با ظهور و بروز رمزینه‌های سریع‌پاسخ و استفاده معلمان از آن‌ها در کلاس‌های درس و تدریس می‌توان در نظام آموزشی تحول ایجاد کرد. زیرا با عنایت به ویژگی این فناوری و امکان کاربرد راحت آن در مدرسه و کلاس‌های درس، به‌منظور در دسترس قرارگرفتن محتوای درسی، پویانمایی، فیلم‌های آموزشی، تدریس معلمان و دیگر موارد مرتبط با تدریس و آموزش، سهولت در دسترس‌بودن آموزش برای مخاطبان (معلمان و دانش‌آموزان و اولیا)، از بین‌بردن ناعدالتی فرصت‌های تربیتی از طریق ایجاد فرصت برای تولید و ارائه محتوای آموزشی مطلوب و درخور رشد دانش‌آموزان، نیازمند سازمان‌دهی، طراحی و ساخت، برنامه‌ریزی و در نهایت ارائه شایسته است که باید دست‌اندرکاران تعلیم‌وتربیت کشور باید مورد توجه قرار دهند و تمهیداتی برای آماده‌کردن امکانات و پیش‌نیازهای آن صورت دهند.