مقالات روانشناسی / کودکان از روزی که چشم به این جهان باز می‌کنند با چالش‌های بسیاری روبه‌رو می‌شوند. یاد گرفتن مهارت‌های اجتماعی و تعامل داشتن با دنیای اطراف، به آنها کمک می‌کند تا زندگی شاد و موفقی در تمام عرصه‌های زندگی‌شان، از محیط تحصیلی گرفته تا محیط کاری داشته، باشند.
منظور از مهارت‌های اجتماعی، تعامل داشتن با دیگران، خودتنظیمی، همدلی، شنیدن نظر دیگران و تایید آنهاست.
یک کودک اجتماعی در موقعیت‌های روزمره توانایی‌های زیر را از خود نشان می‌دهد:
داشتن تعامل با غریبه‌ها، توانایی شروع گفتگو در جمع دیگران، پذیرفتن مسئولیت رفتار‌های خود، داشتن مهارت دوست‌یابی (و البته حفظ دوستان)، توانایی برخورد صحیح با موقعیت‌های ناراحت‌کننده‌ای مانند دست انداخته شدن، قلدری دیدن، ناهنجاری‌ها یا محبوب نبودن و بسیاری از موارد دیگر.
برخی از کودکان به‌طور طبیعی به‌سرعت اجتماعی می‌شوند، اما کودکان دیگر را باید آموزش داد. اجتماعی بودن، هنری است که مهارت در آن می‌تواند روی رشد کودک تاثیر مثبت بگذارد.
اهمیت اجتماعی بودن کودکان
وقتی کودکی اجتماعی باشد، در موقعیت‌های اجتماعی مدرسه جدید یا حتی پیش‌دبستانی، می‌داند چگونه با همسالان خود و سایر بزرگسالان تعامل کند. او می‌داند که برای ابراز وجود باید از منطقه امن خود خارج شود.
کودکان اجتماعی بیش از کودکان دیگر علایم و مرز‌های اجتماعی را درک می‌کنند و کنترل و خودتنظیمی بهتری دارند. این کودکان بهتر از کودکان دیگر می‌توانند دوستی‌های طولانی‌مدت داشته باشند و البته قبل از هرچیز، همدلی را درک می‌کنند و مذاکره‌کننده‌های خوبی هستند. آنها هنگام رویارویی با چالش‌های جدید، اعتمادبه‌نفس بالایی از خود نشان می‌دهند و با آن چالش‌ها با تحلیل و استدلال‌های منطقی برخورد می‌کنند.
کودکان اجتماعی قدرت کلامی و غیرکلامی بالایی دارند و به همین دلیل می‌توانند ارتباط خوب خود با دیگران را حفظ کنند و مهم‌تر از همه، مهارت‌های اجتماعی کودکان، علامت قوی موفقیت آنها در بزرگسالی‌شان در تمام زمینه‌های تحصیلی، حرفه‌ای یا جنبه‌های شخصی‌شان است.
روش‌های تربیت کودک اجتماعی
با روش‌های مختلف می‌توانید کودک‌تان را اجتماعی بار آورید:
۱. تماس چشمی
از کودک‌تان بخواهید وقتی با کسی صحبت می‌کند به چشم‌های او نگاه کند. تماس چشمی داشتن موقع گفتگو، باعث می‌شود کودک با دیگران ارتباط موثری برقرار کند و در نتیجه اعتمادبه‌نفس در او شکل بگیرد. کودکان خردسال برای اینکه بتوانند به این مهارت دست پیدا کنند، باید هر روز تمرین کنند؛ بنابراین می‌توانید از آنها بخواهید، با اسباب‌بازی‌هایشان حرف بزنند و موقع حرف زدن به چشم عروسک‌هایشان نگاه کنند. یا می‌توانند با شما حرف زده و در همان حال به چشم‌هایتان نگاه کنند.
۲. یادگیری عواطف و احساسات
به کودک‌تان اجازه دهید تا احساسات گوناگون، مانند شادی، خشم، ناامیدی، هیجان، شیطنت یا بدجنسی، عجیب و غریب بودن، خستگی، ترس و وحشت، احساس خطر و هر احساس دیگری را تقلید کرده و بیاموزد. به‌طور مثال می‌توانید با او بازی «تشخیص احساسات» انجام دهید. یک دسته کارت حاوی تصاویر چهره با احساسات گوناگون با خود داشته باشید و از کودک بخواهید احساس موجود در چهره تصویر را توضیح دهد.
کودکان وقتی احساسات دیگران را به‌درستی درک کنند، بهتر می‌توانند با افراد اطراف خود ارتباط برقرار کنند و در برخورد با کودکان و افراد دیگر گیج نمی‌شوند.
برای اینکه بتوانید به‌طور عملی و موثر احساسات را به کودک‌تان بیاموزید، موقع شادی یا ناراحتی، چهره‌تان را شاد یا غمگین کرده و این احساسات را به آنها نشان دهید. همچنین وقتی آنها رفتار نامناسبی دارند، چهره‌تان را عصبانی یا دلخور گرفته و این نوع احساسات را هم به آنها بیاموزید.
۳. تشویق به ارتباط برقرار کردن
باید به کودک‌تان بیاموزید تا به صورت کلامی یا غیرکلامی، ابراز وجود کند و با دیگران در تعامل باشد و به علایم اجتماعی واکنش نشان دهد.
ابتدا باید به آنها کمک کنید تا سلام و احوالپرسی را به‌خوبی یاد بگیرند و بتوانند با دیگران به‌طور مناسبی در تعامل باشند. همچنین به آنها کمک کنید به خجالت‌هایشان غلبه کنند و احساسات واقعی‌شان را به‌درستی نشان دهند.
برای این کار باید به کودک‌تان اجازه دهید راحت حرف‌هایش را بزند، سوال کند و درمورد نیازها، آرزوها، باور‌ها و عقایدش صحبت کند. همچنین موقع صحبت با آنها باید از کلمات مناسب همراه با «لطفا»، «ممنون» و «خواهش می‌کنم» استفاده کنید. بدین‌ترتیب کودکان ابتدا ارتباط صحیح با شما را یاد می‌گیرند، سپس با دیگران به‌راحتی وارد تعامل مناسب می‌شوند.
۴. فراهم کردن محیط مناسب
کودکانی که تنها هستند نمی‌توانند مهارت‌های ارتباطی را به‌خوبی یاد بگیرند. متاسفانه این کودکان، کمتر اجتماعی می‌شوند؛ بنابراین اگر کودک‌تان تک‌فرزند است، برای او شرایطی فراهم کنید که بتواند با کودکان دیگر در ارتباط باشد. مثلا، او را در کلاس‌های آموزشی یا تفریحی ثبت‌نام کنید و اجازه دهید با انواع متفاوتی از افراد در ارتباط باشد. بودن در زمین بازی مدارس، کلاس‌های تفریحی، فعالیت‌های ورزشی و غیره، فرصت خوبی را برای اجتماعی شدن آنها فراهم می‌کند.
۵. آموزش مهارت‌های بالاتر اجتماعی
وقتی کودکان بتوانند بدون ترس و خجالت، با دیگران ارتباط برقرار کرده و ابراز وجود کنند، برای آموزش مهارت‌های اجتماعی در سطوح بالاتر آماده می‌شوند و یاد می‌گیرند از پس موقعیت‌های پیچیده‌تر اجتماعی هم برآیند.
در این زمان به کودک‌تان اجازه دهید، کانال‌های ارتباطی خوبی داشته باشد تا بتواند مهارت‌های اجتماعی، چون مذاکره، حل اختلاف، ارتباط‌های غیرکلامی، جسارت، چانه‌زنی و صحبت در جمع دیگران را بیاموزد و روی آنها مسلط شود.
پرهیز از خطا‌ها هنگام اجتماعی کردن کودکان
برخی از والدین در مسیر اجتماعی کردن کودکان خود، مرتکب خطا‌هایی می‌شوند که شرایط را برای خود و کودک‌شان مشکل می‌کنند. از این خطا‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برای اجتماعی کردن کودک، لازم نیست از همان ابتدا او را وارد گروه‌های بزرگ افراد کنید. ممکن است کودک نتواند از عهده بودن کنار افراد مختلف برآید و مضطرب شود.
- موقع آموزش مهارت‌های اجتماعی، یادتان نرود که فرزندتان، هنوز کوچک است. گاهی‌اوقات والدین این موضوع را فراموش می‌کنند و به کودک‌شان بیش از حد فشار می‌آورند که این کار نتیجه عکس می‌دهد و اعتمادبه‌نفس کودک را از او می‌گیرد.
- همه والدین کودکان خود را برونگرا فرض می‌کنند. این تصور اشتباه است. ممکن است کودک‌تان درونگرا باشد و هنگام برخورد با غریبه‌ها، به زمان بیشتری نیاز داشته باشد تا بتواند با آنها وارد گفتگو شود؛ بنابراین او را به‌سرعت وادار به گفتگو با دیگران نکنید. در غیراینصورت او را شرمنده و خجالت‌زده می‌کنید.
- اشتباه دیگری که والدین هنگام اجتماعی کردن کودکان‌شان مرتکب می‌شوند، وادار کردن آنها به کاری است که دوست ندارند. می‌توانید کودک‌تان را به فعالیتی تشویق کنید، اما هرگز نباید او را به انجام دادن آن فعالیت مجبور کنید. مثلا، اگر جمع کودکانی را در حال بازی می‌بینید، نباید به کودک‌تان برخلاف میلش، اصرار کنید با بچه‌های دیگر بازی کند. این روش هیچ کمکی به اجتماعی شدن او نمی‌کند.
- مراقب باشید هنگام ناکامی‌ها، کودک‌تان را سرزنش نکنید. این اشتباهی است که بیشتر والدین مرتکب می‌شوند. هر زمان او نتوانست انتظارات‌تان را برآورده کند، به او نگویید از او ناامید شده‌اید. با این‌کار اعتمادبه‌نفس و عزت نفس او را می‌گیرید. به‌جای این رفتار، موفقیت‌های دیگر، حتی کوچک، آنها را تشویق کنید. با این روش، او شهامت انجام دادن کار‌های دیگر را پیدا می‌کند.
با روش‌های فوق می‌توانید کودکی اجتماعی و در نهایت کسی که می‌تواند در مسیر موفقیت قدم بردارد، تربیت کنید.
منبع: خبرآنلاین