چشم‌انداز شبکه‌های اجتماعی؛ وب ۳ اینترنت را دگرگون خواهد کرد؟

اخبار فناوری / شبکه‌های اجتماعی وب ۳ در سال ۲۰۲۲ به رشد چشمگیری رسیدند. هدف این پروژه‌ها برطرف کردن موانع تجربه‌ی کاربری در شبکه‌ی اجتماعی وب ۲ بود.

بر اساس گزارش داده‌ای Dataportal در اکتبر ۲۰۲۲، نزدیک به ۴/۷۴ میلیارد کاربر شبکه‌ی اجتماعی در سراسر جهان وجود دارند که ۷۶ درصد از آن‌ها بالای ۱۳ سال دارند. علاوه بر این کاربرها به‌طور متوسط روزانه ۲/۵ ساعت از زمان خود را صرف شبکه‌های اجتماعی می‌کنند.

شبکه‌های اجتماعی نقش مهمی را در ارتباطات و تعامل‌های روزمره‌ی ما ایفا می‌کنند. شرکت‌های بزرگ فناوری وب ۲ درواقع دروازه‌بان‌های اطلاعات آنلاین هستند و پلتفرم‌های اجتماعی آن‌ها بیشترین میزان توجه کاربرها را به خود جلب کرده‌اند. بااین‌حال کنترل متمرکز این پلتفرم‌ها مشکلات زیادی را به وجود آورده است. نشت داده‌ها، خرابی‌ سرور، سانسور و نقض حریم خصوصی از مشکلات شبکه‌های اجتماعی کنونی هستند. توسعه‌دهندگان برای مبارزه با این مشکلات در حال توسعه‌ی شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر اتریوم هستند. این شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز می‌توانند بسیاری از مشکلات شبکه‌های اجتماعی سنتی را رفع کنند و تجربه‌ی کلی کاربری را بهبود دهند. در این مقاله به معرفی چند نمونه از شبکه‌های مبتنی بر وب ۳ می‌پردازیم اما قبل از آن لازم است با برخی مفاهیم آشنا شوید.

dApp (اپلیکیشن غیرمتمرکز) چیست؟

اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز یا به اختصار dApp-ها، اپلیکیشن‌هایی فاقد ناظر مرکزی هستند و روی سرورهای متمرکز قرار ندارند بلکه در عوض روی شبکه‌ای غیرمتمرکز، توزیع‌شده که آن را بلاک‌چین می‌نامیم راه‌اندازی می‌شوند.

به‌طورکلی، dApp-ها مشابه اپلیکیشن‌های نرم‌افزاری دیگر هستند که دسترسی به آن‌ها از طریق دسکتاپ و دستگاه‌های موبایل ممکن است و همچنین مانند اپلیکیشن‌های معمولی، رابط کاربری گرافیکی دارند؛ اما تفاوت اصلی آ‌ن‌ها با اپلیکیشن‌های معمولی، عملکرد پشت صحنه‌ی آن‌ها است. بخش زیادی از برنامه‌نویسی بک‌اند این اپلیکیشن‌ها روی شبکه‌ای غیرمتمرکز مانند اتریوم انجام می‌شود.

گراف اجتماعی چیست؟

گراف اجتماعی (social graph) به زبان ساده، به اتصال روابط یک فرد در یک شبکه‌ی اجتماعی آنلاین گفته می‌شود. این گراف رابطه‌ی بین افراد، گروه‌ها و سازمان‌ها را در شبکه‌ی اجتماعی نشان می‌دهد. وقتی شخصی حسابی کاربری را در یک شبکه‌ی اجتماعی مثل فیسبوک باز می‌کند و به دنبال آن محتوایی را پست کرده و کاربران دیگر را دنبال می‌کند، فیدی منتخب از فعالیت‌های او ایجاد می‌شود؛ بنابراین هر بار این شخص اپلیکیشن شبکه‌ی اجتماعی را باز می‌کند، این فید منتخب به او پیشنهاد می‌شود. شما هر بار که برای پست یا محتوایی کامنت می‌گذارید، در حال اضافه کردن به گراف اجتماعی خود هستید. اگر نقشه‌ای از گراف اجتماعی‌تان را تهیه کنید، این نقشه به تار عنکبوت عظیمی از ارتباطات و داده‌ها شباهت پیدا می‌کند.

اصطلاح گراف اجتماعی قدمت زیادی دارد با این حال وقتی مارک زاکربرگ، مدیرعامل فیسبوک آن را در کنفرانس F8 فیسبوک در تاریخ ۲۴ می ۲۰۰۷ معرفی کرد، بیشتر رواج پیدا کرد. زاکربرگ در این کنفرانس درباره‌ی سیاست‌گذاری و تغییرات پلتفرم و معرفی گراف اجتماعی سخن گفت که می‌تواند شبکه‌ای از اتصالات و روابط اعضای فیسبوک را برای بهبود تجربه‌ی کاربری هر کاربر، مستند کند.

از زمان کنفرانس F8 فیسبوک، گراف اجتماعی به ارزشی بنیادی در پلتفرم‌های شبکه‌ی اجتماعی تبدیل شد. هرگاه کاربری جدید در یک اپلیکیشن شبکه‌ی اجتماعی ثبت نام کند، افرادی که به نظر می‌رسد برای او آشنا هستند، پیشنهاد می‌شوند. اپلیکیشن اولویت‌بندی را بر اساس این موارد انجام می‌دهد: عنوان‌های موردعلاقه، ثبت محتوای مروری روی پلتفرم، تعامل با کاربرها، لایک‌ها و کامنت‌ها. گراف اجتماعی یک کاربر می‌تواند شامل علایق، روابط بین فردی و عادت‌های زندگی باشد.

مشکلات گراف اجتماعی وب ۲

پیش از توصیف مشکلات گراف اجتماعی وب ۲، مفهوم وب ۲ را خلاصه توضیح می‌دهیم. وب ۲ به وضعیت فعلی اینترنت گفته می‌شود که بیشترین بخش داده‌های کاربر را در خود دارد و در مقایسه با نسل قبلی اینترنت یا وب ۱ (اینترنت استاتیک) انعطاف و کاربرد بیشتری دارد. به‌طورکلی وب ۲ به اپلیکیشن‌های اینترنتی قرن بیست و یک گفته می‌شود که عصر دیجیتال را متحول کردند. با این‌حال در وب ۲ بسیاری از شرکت‌های کلان‌داده و غول‌های فناوری، کنترل داده‌های کاربرها را برعهده دارند و با ظهور شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر وب ۲ این مشکلات دوچندان شدند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

تجاوز به حریم خصوصی کاربران: گراف اجتماعی وب ۲ یا وب سنتی شاید در نگاه اول مشکلی نداشته باشد. با این حال، حریم خصوصی کاربرها را نقض می‌کند. اغلب پلتفرم‌های شبکه‌ی اجتماعی بر ردپاهای رفتاری کاربرها نظارت می‌کنند و به جمع‌آوری داده‌های آن‌ها می‌پردازند. مقدار قابل توجهی از داده‌های کاربران نهایی توسط پلتفرم‌های شبکه‌ی اجتماعی با هدف سوددهی فروخته می‌شوند. فیسبوک یا متا تنها در سه‌ماهه‌ی دوم سال ۲۰۲۲ به درآمد ۲۸.۱۵ میلیارد دلار از تبلیغات رسید که با در نظر گرفتن تبلیغات به‌عنوان منبع درآمد اصلی این پلتفرم، مبلغ بالایی است.

حافظه‌ی متمرکز و نشت داده‌ها: مشکل اصلی گراف‌های اجتماعی وب ۲ در حافظه‌ی داده‌ای کاربر است. ازآنجاکه تمام پلتفرم‌های شبکه‌ی اجتماعی موجود مبتنی بر وب ۲ هستند، داده‌های کاربری در پایگاه‌ داده‌های متمرکز ذخیره می‌شوند. با جمع‌آوری داده‌های کاربرانی که از فناوری‌های کلان داده استفاده می‌کنند و ذخیره‌سازی آن‌ها در پایگاه داده‌های متمرکز، این داده‌ها بیشتر در معرض نفوذ و نشت داده‌ای قرار می‌گیرند. به‌این‌ترتیب آسیب‌های غیرقابل بازگشتی به اکوسیستم شبکه‌ی اجتماعی وارد می‌شود. رسوایی کمبریج آنالیتیکا یکی از معروف‌ترین نشت‌‌های داده‌ای معاصر است. این شرکت از داده‌های شخصی میلیون‌ها کاربر فیسبوک برای تبلیغات سیاسی استفاده کرده بود.

مالکیت داده‌ها: هر گراف اجتماعی تحت کنترل شرکت ارائه‌دهنده‌ی پلتفرم شبکه‌ی اجتماعی است. کاربرها پیش از ثبت نام و ورود به حساب‌های کاربری باید قوانین «User Service Agreement» و «Privacy Policy» را امضا کنند. به این معنی که باید بپذیرند مالکیت‌ داده‌ها متعلق به پلتفرمی است که در آن ثبت نام می‌کنند. حتی حق اطلاعات تحت مالکیت پلتفرم است و به‌این‌ترتیب کاربرها در معرض ریسک ممنوعیت به دلیل نظر‌های آزادانه یا محتوای دلخواه خود قرار می‌گیرند.

گراف اجتماعی وب ۲ خلاصه‌ای از رفتار اجتماعی کاربر و فعالیت‌های او را در اختیار دارد که باعث ایجاد ارزش برای پلتفرم می‌شوند و به سود شرکت و به ضرر کاربران هستند. حقوق کاربرها محدود به استفاده از پلتفرم شبکه‌ی اجتماعی به‌عنوان ابزاری اجتماعی است و نه بیشتر.

گراف اجتماعی وب ۳

وب ۳ به معنی متحول ساختن روش استفاده از اینترنت است. یکی از تحولات وب ۳، گذار به پلتفرم‌ها یا شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز است. عصر «اینترنت باز» در بسیاری از حوزه‌های مشکل‌ساز وب ۲ به برتری رسیده است. وب ۳ برای شبکه‌های اجتماعی نویدبخش مبارزه با سانسور، شفافیت و خودکنترلی داده‌ها است.

هدف اصلی معرفی وب ۳، تمرکززدایی و بازگشت مالکیت داده‌ها به کاربرها است. داده‌های گراف اجتماعی وب ۳ که از فناوری بلاکچین استفاده می‌کنند، تحت کنترل کاربرها قرار دارند نه پلتفرم اجتماعی. به‌این‌ترتیب قدرت از غول‌های شبکه‌ی اجتماعی به کاربرها بازمی‌گردد و آن‌ها می‌توانند در صورت تمایل، اجازه‌ی دسترسی به داده‌هایشان را بدهند. کاربرها همچنین می‌توانند با فروش داده‌های خود به اشخاص و شرکت‌های مختلف به درآمد برسند. کاری مشابه پلتفرم‌های اجتماعی وب ۲، با این تفاوت که این بار واسطه‌ای در کار نیست.

گراف اجتماعی وب ۳ موانع داده‌ای پلتفرم‌های اجتماعی رایج را از بین می‌برد. اگر کاربرها نیاز به تغییر پلتفرم فعلی خود داشته باشند می‌توانند داده‌های هویتی خود را بدون هیچ مشکلی به پلتفرم دیگر منتقل کنند.

علاوه بر این، گراف اجتماعی وب ۳ شفاف است و نمی‌توان آن را دستکاری کرد. اطلاعاتی مثل تراکنش‌ها، مشارکت در پروژه‌های DeFi و بسیاری از موارد دیگر صرفاً در آدرس والت شما قابل نمایش هستند. با یک آدرس می‌توانید در اپلیکیشن‌های مختلفی ثبت نام کنید و رفتار کاربر در هر پلتفرم ثبت می‌شود. بااین‌حال این سوابق توسط هیچ عامل خارجی کنترل نمی‌شود و نزد شما باقی می‌ماند. گراف‌های اجتماعی وب ۳ به دلایل مختلف نسبت به گراف‌های اجتماعی وب ۲ برتری دارند. در اینجا به چند نمونه از مزایای گراف‌های اجتماعی وب ۳ اشاره می‌کنیم:

• غیرمتمرکز: گراف اجتماعی وب ۳، غیرمتمرکز است و در میان گره‌های متعدد بلاکچین توزیع می‌شود.
  
• حریم خصوصی: از آنجا که گراف‌های اجتماعی وب ۳ هویت خودحاکمیتی و مستقل را به کاربرها می‌دهند، حریم خصوصی آن‌ها را به حداکثر می‌رسانند.
  
• اشتراک‌گذاری P2P: کاربرهای صاحب داده می‌توانند گراف اجتماعی را مستقیماً با هر شخصی که می‌خواهند به اشتراک بگذارند.
  
• قابلیت انتقال داده‌ها: در وب ۳، هر داده یا گراف اجتماعی می‌تواند به شکلی یکپارچه و بدون بازسازی داده‌ها در هر مرحله در پلتفرم‌های بلاکچینی منتقل شود.
  
• آزادی انتخاب: وب ۳ به کاربرهای خود آزادی بیشتری در انتخاب اپلیکیشن‌ها، فرهنگ‌ها و سیاست‌گذاری‌ها می‌دهد.

شبکه‌ اجتماعی غیرمتمرکز چیست؟

شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز در واقع پلتفرم‌های مبتنی بر بلاک‌چینی هستند که به کاربرها امکان تبادل اطلاعات و همچنین انتشار و توزیع محتوا به مخاطبین را می‌دهند. از آنجا که این اپلیکیشن‌ها روی بلاکچین اجرا می‌شوند، در برابر سانسور و کنترل زیاد مقاوم هستند.

تعداد زیادی شبکه‌ی اجتماعی غیرمتمرکز به‌عنوان جایگزینی برای سرویس‌هایی مثل فیسبوک، لینکدین و توییتر به وجود آمده‌اند؛ اما شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر بلاکچین دارای شاخصه‌هایی هستند که آن‌ها را از پلتفرم‌های اجتماعی قدیمی متمایز می‌‌کند.

پلتفرم‌های محبوب شبکه‌ی اجتماعی وب ۳

رشد وب ۳ در آینده به‌شدت به این بستگی دارد که چگونه اپلیکیشن‌های برتر این فناوری جدید به کاربرها کمک می‌کنند. می‌توانید اپلیکیشن‌های وب ۳ را برای هر نوع کاربردی از مرورگر تا گیمینگ و شبکه‌ی اجتماعی پیدا کنید. در این بخش به معرفی چند نمونه از بهترین شبکه‌های اجتماعی وب ۳ و ویژگی‌های آن‌ها می‌پردازیم.

لنز پروتکل (Lens Protocol)

لنز پروتکل، گراف اجتماعی متن باز وب ۳ مبتنی بر بلاکچین پالیگان (Polygon) است. هدف این پروژه اجازه به توسعه‌دهندگان برای راه‌اندازی پلتفرم‌ها و پروفایل‌های شبکه‌ی اجتماعی مبتنی بر وب ۳ است. لنز پروتکل به شما اجازه می‌دهد فعالیت‌های مشابه پلتفرم‌های اجتماعی وب ۲ را انجام دهید اما امکانات متفاوتی را ارائه می‌کند.

لنز پروتکل قابلیت کنترل کامل بر محتوا و داده‌ها را می‌دهد. کاربرها از مالکیت کامل روی پروفایل خود برخوردارند و حتی می‌توانند از داده‌های خود به درآمد هم برسند. علاوه بر این لنز پروتکل امیدوار است مشکلات وب ۲ را با دعوت از توسعه‌دهندگان برای توسعه و ساخت زیرساخت الگوریتمی نوآورانه بهبود دهد و امکان شخصی‌سازی فید و آزادی انتخاب بر محتوا را برای کاربرها فراهم کند.

سایبر کانتکت (Cyber Contact)

سایبر‌کانتکت، پروتکل گراف اجتماعی غیرمتمرکزی است که مجموعه‌ی وسیعی از ابزارها را برای ساخت اپلیکیشن‌های اجتماعی وب ۳ در اختیار کاربرها قرار می‌دهد. کاربرها با استفاده از شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر سایبر کانتکت می‌توانند از مالکیت کامل بر داده‌های هویت خود به ویژه محتوا و اتصالات برخوردار شوند.

عملکرد سایبرکانتکت به این صورت است که توسعه‌دهندگان می‌توانند پلتفرم‌های بلاگینگ بسازند که در آن کاربران محتوا را به فرمت NFT روی بلاکچین دلخواه برای اهداف درآمدزایی بارگذاری کنند. این پلتفرم همچنین از قابلیت سرمایه‌گذاری جمعی پشتیبانی می‌کند که امکان ارتقا و فروش آثار کاربران را می‌دهد.

لنستر (Lenster)

لنستر اپلیکیشن شبکه‌ی اجتماعی غیرمتمرکز است که با پروتکل لنز ساخته شده است. این اپلیکیشن به خوبی در جامعه‌ی لنز شناخته شده است، قالب و اجرای آن مشابه توییتر است و از انواع مختلف NFT هم پشتیبانی می‌کند.

در این شبکه‌ی اجتماعی به‌جز نام کاربری (که آن هم دلخواه است) و آدرس کیف پول رمز ارزی، نیازی به ارائه‌ی اطلاعات شخصی دیگری ندارید. لنستر همچنین نمی‌توانند پست‌های شما را تغییر دهند. از طرفی امنیت این شبکه در برابر هک بسیار بالا است.

جمع‌بندی

پلتفرم‌های اجتماعی وب ۳ از فناوری بلاکچین، NFT و رمز ارز برای حمایت از تولیدکنندگان محتوا و بهبود تجربه‌ی کاربری استفاده می‌کنند. این پلتفرم‌ها مکانیزم‌های سانسور و کنترل محتوا را به طور کامل در اختیار کاربر قرار می‌دهند. به جای اینکه مجموعه‌ی کوچکی از افراد و گروه‌ها درباره‌ی مجاز بودن محتوا تصمیم‌گیری کنند، کاربرها کنترل محتوای خود را برعهده دارند. علاوه بر این پلتفرم‌ها می‌توانند راهبردهایی را درباره‌ی محتوای آسیب‌زا منتشر کنند.

پلتفرم‌های شبکه‌ی اجتماعی وب ۳، پایگاه‌داده‌های ثابت را برای ذخیره‌سازی محتوا در اختیار کاربرها قرار می‌دهند. همچنین از حذف داده‌های کاربرها جلوگیری می‌کنند. به این ترتیب بلاکچین می‌تواند نقش مهمی در نسل بعدی اپلکیشن‌های شبکه‌ی اجتماعی ایفا کند.

تمرکززدایی یک موضوع بسیار داغ در میان جامعه‌ی شبکه‌ی اجتماعی به ویژه در میان توسعه‌دهندگان و تولیدکنندگان است. محبوبیت شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر بلاکچین، پیام‌رسانی و گوشی‌های هوشمند بلاکچینی بر نیاز به آزادی بیان و حریم خصوصی در میان کاربران شبکه‌ی اجتماعی و تولیدکنندگان محتوا تأکید دارد.

منبع: زومیت