مقالات پزشکی و سلامت / روزنامه جمله: دکتر محمد قریب، پدر طب کودکان ایران و از بنیان گذاران مرکز طبی کودکان، از آن دست اسطوره های علمی است که ورای استعداد و دانش پزشکی، خود را به سلاحی والاتر تجهیز کرد.
داشتن وجدانی آگاه، قلبی مملو از دلسوزی پدرانه نسبت به بیماران و تعهدی همیشگی به دنیای طب، خصایصی بود که شخصیت قریب را از سایرین متمایز می نمود.
امروز برابر است با چهل و هشتمین سالگرد درگذشت این دانشمند فرهیخته و پزشک نامدار. به همین بهانه به بررسی زندگی و دستاوردهای او در این گزارش پرداخته ایم که در ادامه می خوانید.
محمد قریب در سال ۱۲۸۸ در تهران دیده به جهان گشود.
پدر و مادرش از اهالی روستای گرکان از توابع آشتیان بودند. هنگامی که محمد به دنیا آمد، خشکسالی و قحطی در تهران، سبب مشکلات متعددی شده بود. از این رو خانواده‌ی قریب به آشتیان رفتند تا از قحطی و مشکلات ناشی از آن در امان باشند.
اما در گرکان، محمد مرتب دچار بیماری می‌شد و شرایط را برای پدر و مادر طاقت فرسا می‌کرد. شاید اولین رویاهای پزشک اطفال شدن، از همان سال های بیماری در ذهن محمد قریب جان گرفت. هر چه بود، او با کنجکاوی به سخنان و حرکات طبیب روستا می نگریست و توصیه هایش را به خاطر می سپرد.
محمد قریب بر خلاف بسیاری از هم سالانش که به مکتب می رفتند، از روز نخست راهی دبستان شد.
استعداد او در فراگیری دروس و علاقه و پشتکارش از همان دوران مورد تشویق خانواده قرار گرفت.
وی دوره‌ی دبیرستان را نیز در دارالفنون به اتمام رساند و از اولین دانشجوهای ایرانی بود که برای ادامه‌ی تحصیل به فرانسه سفر کرد.
او در اولین سال حضور در دانشکده‌ی پزشکی در فرانسه جایزه‌ای برای تشریح به دست آورد و چند سال بعد در رقابتی مشکل برای ورود به دوره‌ی انترنی بیمارستان پاریس، موفق شد تا به عنوان نخستین دانشجوی ایرانی به این دوره ورود کند. او بعد از ۱۱ سال تحصیل در فرانسه، با دانشنامه‌ی دکترای پزشکی به ایران بازگشت.
دکتر قریب در سال ۱۳۱۵ با زهرا قریب فرزند عبدالعظیم قریب، بنیان‌گذار دستور زبان فارسی نوین ازدواج کرد و صاحب چهار فرزند شد.
دو تن از این فرزندان حسین و محسن قریب هر دو از پزشکان بنام هستند. پروفسور حسین قریب، فوق تخصص غدد و تیروئید، یکی از بهترین متخصصان در رشته‌ی خود و دارای جوایز بسیار از آکادمی های معتبر است.
داماد دکتر محمد قریب نیز دکتر محسن ضیائی، دارای فوق تخصص اطفال و مدارک و نشان های معتبر علمی بود. دکتر ضیائی مدتی ریاست دانشگاه تهران و دانشگاه ایران را بر عهده داشت.دکتر قریب بعد از بازگشت به ایران، به خدمت سربازی در بهداری ارتش مشغول شد.
سپس در سال ۱۳۱۹ به عنوان دانشیار طب اطفال در دانشگاه تهران آغاز به کار کرد. وی به مدت ۱۲ سال بخش اطفال بیمارستان رازی را مدیریت کرد.
سپس با کوله باری از تجربه، به بیمارستان هزار تختخوابی منتقل شد و در آن جا بخش اطفال را به راه انداخت.
شاگردان دکتر محمد قریب
هنگامی که شارل ابرلن، استاد پاتولوژی بیمارستان پاریس و یکی از استادان دکتر قریب، اقدام به تاسیس دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه تهران کرد، اولین کرسی پزشکی با عنوان بیماری‌های کودکان را به دکتر قریب سپرد. او بعد از سال ها تدریس در دانشگاه، نسل اول متخصصان اطفال در ایران را تربیت کرد. از میان آن شاگردان می توان به علیرضا مرندی، عبدالحمید حسابی، احمد قانع بصیری، صادق مختارزاده، نورالدین هادوی، مرتضی مشایخی، غلامرضا خاتمی، باهر، یحیی عقیقی، ربانی، سید احمد سیادتی، صمد رسولی و سید عبدالله پیشنمازی اشاره کرد.
مبارزه با فلج اطفال
دکتر قریب در سال ۱۳۱۹ به همراه دکتر حسن اهری، کتاب «مشکلات طب کودکان» را منتشر کرد. زمانی که در ایران کتب دانشگاهی چندانی تالیف نمی شد، این کتاب، به عنوان یک کتاب مرجع می توانست راهگشای پزشکان جوان و متخصصان اطفال باشد. این کتاب در سال ۱۳۳۵ با تغییراتی به چاپ جوایز مجدد رسید.
دکتر قریب خدمات وسیعی در حوزه ی پزشکی نوین به مردم ارائه نمود. یکی از این فعالیت ها، تلاش در جهت ریشه کنی فلج اطفال بود.
بیماری که به سادگی با مصرف واکسن در دوران نوزادی، امکان ریشه کنی از جامعه را داشت.
اما از آنجا که در آن دوران مردم ایران با واکسن و تزریق دارو موافق نبودند، در ابتدا، این کار آسان نبود.
دکتر قریب با همکاری شاگردانش به ویژه دکتر مرتضی مشایخی، گام مهمی به سوی ریشه کنی بیماری فلج اطفال برداشت. هر چند سال ها بعد در دوره‌ی وزارت شاگرد دیگرش دکتر مرندی، این مهم تحقق یافت و فلج اطفال برای همیشه از ایران ریشه کن شد.
همچنین وی در دهه‌ی ۲۰ راه را برای مصرف آنتی بیوتیک ها در ایران هموار کرد و همکاران و شاگردان خود را ترغیب نمود تا از داروهای نسل جدید و آنتی بیوتیک ها به جای درمان های قدیمی استفاده کنند.
نشان ها و جوایز
محمد قریب بعد از سال ها تلاش در جهت تربیت پزشکان حاذق و پیشرفت پزشکی نوین در ایران، موفق به کسب نشان دانش از دانشگاه تهران و نشان درجه اول فرهنگ از وزارت آموزش و پرورش شد.
دولت فرانسه نیز نشان عالی لژیون دونور را به پاس خدمات گسترده‌ی دکتر قریب به دنیای طب به او تقدیم کرد.
دستاوردهای شاخص قریب
دکتر قریب نخستین پزشکی است که تعویض خون را در ایران انجام داد.
به همین دلیل او را از بنیان گذاران انتقال خون ایران می‌دانند.
همچنین او و همکارش دکتر اهری که به اهمیت بیمارستان ویژه‌ای برای طب کودکان آگاه بودند، بعد از تلاش های بسیار، موفق به تاسیس مرکز طبی کودکان در جنوب بیمارستان کانسر(امام خمینی) شدند.
اکنون خیابانی که مرکز طبی کودکان در آن قرار دارد، با نام دکتر قریب
خوانده می‌شود.
جانگیر شدن نام دکتر
دکتر قریب چهره‌ای سرشناس در طب اطفال بود و کنگره‌ای در دنیا با موضوع پزشکی اطفال بدون حضور او
برگزار نمی شد.
این رو دکتر محمد قریب به عضویت هیئت مدیره‌ی انجمن بین‌المللی بیماری‌های کودکان درآمد.
او همچنین در چندین مجمع بین المللی دیگر نیز فعال بود. او انجمن پزشکان کودکان ایران را نیز تاسیس کرد و تا آخر عمر هدایت آن را بر عهده داشت.
درگذشت دکتر قریب
در سال ۱۳۵۱ دکتر قریب به سرطان مثانه دچار شد و پس از دوره های درمانی ناموفق در داخل و خارج کشور، در نهایت در سال ۱۳۵۳، در بیمارستان مرکز طبی کودکان که خود آن را تاسیس و اداره می‌کرد، چشم از جهان فرو بست و در آرامگاه شیخان قم به خاک سپرده شد.
ورق های زندگی نامه دکتر محمد قریب به پایان رسید اما خدماتش به طب کودکان پابرجاست.در سال ۹۲، سردیسی از او در پارک علم و فناوری پردیس به یاد تلاش های او برای کودکان ایران، نصب شد. دکتر محمد قریب علاوه بر توانمندی های بسیارش به عنوان پزشک، در عرصه‌ی تدریس و تربیت پزشکان بسیار دقیق و صبور بود. او با شیوه‌هایی که در آن روزگار مرسوم نبود، به بهترین شکل شاگردان خود را آموزش می‌داد و از آنان می‌خواست تا با نگاهی پدرانه، بیماران کوچک خود را مداوا کنند و هرگاه از درمان کودکی، عاجز بودند، امید را از آنان دریغ ننمایند.
او نظرات مخالفان خود را نیز با گوش جان می شنید و تلاش برای بهبود جامعه‌ی پزشکی را در صدر امور خود قرار داده بود.