اهمیت مالیات و لزوم شفاف، منصفانه و کارآمد تشخیص و وصول آن در قرن ببست و یکم چنان بدیهی و مشهود است که نمی توان کشوری پیشرو و مترقی را یافت که در زمینه مالیات ستانی شاخص های نامطلوب داشته باشد. به تعبیر دیگر یکی از معیارهای توسعه یافتگی، سهم بالای درآمد مالیاتی از مجموع درآمدهای کشورها و و اثربخشی سیستم مالیاتی آنها می باشد.
هرساله در موسم تسلیم اظهارنامه مالیاتی یعنی ماههای خرداد و تیر، حجم مباحث مالیاتی در فضای عمومی جامعه اعم از مجازی و حقیقی، مکتوب و شفاهی به میزان قابل توجهی افزایش می یابد. امسال بعنوان اولین سالی که میزان در آمد و به تبع آن مالیات هر مودی از طریق دستگاههای کارت خوان( پوز) بانکی متصل به پرونده مالیاتی آنها تشخیص می گردد، بعنوان نقطه عطفی در مالیات ستانی محسوب می گردد. دیر زمانی است که خواسته اصلی مودیان، تشخیص مالیات بر مبنای درآمد واقعی و مستند می باشد و این گلایه کلیشه ای از سیستم مالیاتی بعمل می آمد که بدلیل فرار مالیاتی قشر بانفوذ پردرآمد، اقشار ضعیف و متوسط جامعه بیش از همه مالیات پرداخت می‌کنند. لذا بنظر می رسید با مشخص شدن میزان درآمد کسب و کارها از طریق دستگاههای الکترونیکی و مستندبودن مالیات براساس درآمد شفاف و بدور از تخمین و اعمال سلیقه ماموران تشخیص مالیاتی، دغدغه‌های دیرین و نظر همیشگی بین مودیان و ادارات مالیاتی برطرف می گردد.اما با شروع تسلیم اظهارنامه ها و بخصوص در هنگام اقدام مودیان برای استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم، از سوی عده ای با ابهاماتی مواجه گردید..
اینکه چرا با دقیق و مستندشدن تشخیص درآمدها بازهم عده ای تمایل به پذیرش آن را ندارند، میتواند دلایل متعددی داشته باشد.بیش از هر علت می توان به ” قیاس مالیات فعلی با سنوات قبل” اشاره کنیم. با مقایسه مالیات کنونی نسبت به سنوات قبل بطور منطقی دو حالت بیشتر متصور نیست، یا در سنوات قبل مالیات کمتر از میزان واقعی و قانونی اخذ می گردیده است ویا اینکه مالیات فعلی بیش از مالیات حقیقی و غیرمنصفانه است.حال اینکه سنوات قبل مستندات و مدارک متقن برای تشخص واقعی مالیات کمتر بود ولی اکنون تشخیص مالیات با ابزارهای الکترونیکی و با مستندات واقعی درآمدها انجام می گیرد.پس به لحاظ منطقی و استدلالی مالیات فعلی باید واقعی و منصفانه تر از مالیات سنوات قبل باشد. شاید عده‌ای مدعی شوند که تمام وجوه واریزی به حسابشان از طریق کارتهای بانکی مربوط به شغلشان نباشد. سازمان امور مالیاتی برای حل این مشکل چند روش را پیش بینی و اعمال کرده است که اولی اعطای تخفیف سی درصدی به جمع درآمد حاصل از واریز وجوه به کارت مودیان می باشد. دیگری اینکه چنانچه کسی مدعی بیش از این مقدار وجوه واریزی به کارت برای امور غیر مرتبط به شغلش باشد، سازمان قبول ادعای مودی را منوط به ارائه مستندات بانکی مثبته نموده است.مضاف بر این، برای کمک به مودیان و جهت جلوگیری فشار اقتصادی بر آنها، برای اولین بار ضریب درآمدی هر شغل را حدود پنجاه درصد جهت استفاده مودیان از تبصره ماده ۱۰۰ ق.م.م کاهش داده است.در کنار این همه تعامل و همراهی، نیاید فراموش کنیم که حتما مودیان در کنار استفاده از ابزارهای پرداخت الکترونیکی برای اخذ بهای کالا و خدمات، از طریق اخذ پول نقد کاغذی نقد از مشتریان نیز درآمد داشته اند که این درآمدها از سوی سازمان مالیاتی در محاسبه مالیات وارد نمی گردد.
اکنون که سیستم مالیاتی کشور از مرحله سنتی گذر کرده و دوران گذار به یک سیستم مکانیزه، هوشمند و پویا را طی می کند جا دارد تمام دست اندرکاران و ذینفعان امر نسبت به ترویج فرهنگ مالیاتی و تقویت باورهای مدرن مالیاتی در جامعه اهتمام ویژه بورزند تا به موازات مدنی شدن سیستم و فرایند اخذ مالیات، مودیان نیز همراه با درک بیشتر از نقش، اهمیت و سودمندی مالیات به اطلاعات روزآمد مالیاتی نیز مجهز گردند. البته این موضوع در مقوله وسیع فرهنگ سازی مالیاتی می گنجد که به دلیل جلوگیری از اطاله کلام به همین اکتفا می گردد که اگر کسی مالیات را سروقت می پردازد، چراغ قرمز را رد نمی‌کند، دروغ نمی گوید و…..بدان مجموعه رفتارها در نظام اجتماعی و ساختار سیاسی و اقتصادی که در آن زندگی می کند ، ” عادت” کرده است و فرهنگ رفتاری که انسانها با خود چه آگاهان و چه ناآگاهانه حمل می کنند، تحت تاثیر ساختارهایی است که در آن زندگی می کند.
خیراله کریمی گنجه کارشناس ارشد روابط بین الملل
رئیس گروه مالیاتی