قیامی که تجلی وحدت ملی بود
پایگاه خبری و تحلیلی رشد ( roshdnews.ir ) به مناسبت سالروز قیام حماسی مردم تبریز/ قیامی که تجلی وحدت ملی بود
قیام مردم تبریز در ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ علیه حکومت محمدرضا شاه پهلوی در چهلمین روز شهدای قیام مردم قم، یکی از وقایع مهم تاریخ معاصر ایران به شمار می‌رود که اعتراضات پی‌درپی مردمی در سراسر ایران را به دنبال داشت و باعث شعله‌ورتر شدن انقلاب و ضعیف‌تر و شکننده‌تر شدن رژیم ستم‌شاهی پهلوی شد. جرقه سلسله قیام‌های مردمی در ۱۳۵۶ از قیام مردم قم در ۱۹ دی همین سال و در اعتراض به رحلت شهادت‌گونه آیت‌الله سید مصطفی خمینی فرزند ارشد حضرت امام خمینی زده شد. پس از آن، مراسم چهلم این شهیدان انقلاب پشت سر هم تاریخ‌ساز شد. پس از قیام مردم قم از طرف برخی از روحانیون اعلامیه‌هایی منتشر و در این اعلامیه‌ها از مردم درخواست شد که به مناسبت چهلمین روز شهید شدن، مبارزان انقلابی در اعتراض‌های ۱۹ دی ۱۳۵۶ در قم اقدام به تعطیل مغازه‌ها کرده و مجالس گرامیداشت و عزاداری برپا دارند.
در این روز بازارهای شهرستان‌های تبریز، مراغه، اهر، سراب، آذرشهر و خسروشاه تعطیل شدند، همچنین مقرر شد ساعت ۱۰ صبح مردم در مسجد میرزا آقا یوسف مجتهد گردهم آیند. دعوت برای این تجمع، از طرف آیت‌الله قاضی و برخی دیگر از علمای تبریز صورت گرفته بود. در این شرایط، جوانی از جوانان غیرتمند تبریز به نام محمد تجلائی که از پاره کردن اعلامیه و سخنان توهین‌آمیز این مامور به خشم آمده بود، تکه آجری را از زمین برداشت و به طرف حق شناس رئیس کلانتری پرتاب کرد. پس از آن، حق‌شناس با اسلحه کمری خود، محمد را به شهادت رساند. شهادتی که آغازگر قیامی حماسی شد و در نهضت اسلامی مردم ایران، از آن با عنوان «حماسه ۲۹ بهمن مردم تبریز» یاد می‌شود.در پی شهادت محمد تجلایی طولی نکشید که تمامی مردم شهر دست به تظاهرات زدند و نیروهای شهربانی تاب و توان هیچ‌گونه مقابله‌‌ای را نداشتند. مردم کنترل شهر را از دست ماموران رژیم خارج کردند. حوالی ظهر به دستور «آزموده» استاندار وقت آذربایجان، ارتش وارد عمل شد و با کامیون‌های پر از سرباز و تانک‌های خود صحنه‌ای خونین به وجود آورد و ده‌ها تن از مردم را به شهادت رسانده و صدها انقلابی را مجروح کردند. اگرچه برخی منابع رسمی رژیم از جمله روزنامه کیهان و روزنامه رستاخیز، تعداد شهدا را ۶ تا ۹ مورد ذکر کرده بودند اما بسیاری از مورخان با توجه به ابعاد و وسعت قیام و کشتاری که نیروهای امنیتی و ماموران ساواک به راه انداخته بودند، اعتقاد داشتند که تعداد شهدا و مجروحان بیشتر از ۱۰۰ تن بودند. بسیاری از مردم از ترس این که مجروحانشان به دست ساواک بیفتد، از انتقال آنان به بیمارستان خودداری کرده بودند همچنین در مورد تعداد دستگیرشدگان آمار و ارقامی میان ۵۰۴ تا ۶۰۸ تن ذکر شده است.
بلافاصله بعد از قیام ۲۹ بهمن، مراجع تقلید، علما و روحانیان مبارز در شهرهای مختلف بخصوص تهران و قم به حادثه خونین تبریز واکنش نشان دادند. امام خمینی(ره) در پیامی خطاب به اهالی آذربایجان که به تعبیر ایشان “غمنامه” بود، پیامی صادر فرمودند. همچنین امام به مناسبت چهلم شهدای تبریز، پیامی صادر کردند که در بخشی از آن آمده است: «کشتار بی‌رحمانه قم، ایران را به هیجان درآورد و تبریز عزیز را به قیام همگانی مردانه در قبال ظلم و بیدادگری کشاند و کشتار دسته جمعی تبریز ملت غیور ایران را چنان تکان داد که در آستانه انفجار است؛ انفجاری که دست اجانب را به خواست خدای متعال برای همیشه قطع کند. انفجاری که انتقام مظلومان را از شاه بگیرد و دودمان سیاه پهلوی را برای همیشه از تاریخ ایران محو کند و این ننگ را از صفحه آن بزداید».
کشتار مردم تبریز به وسیله رژیم پهلوی موجی از اعتراضات و مخالفت‌ها را در سراسر کشور به وجود آورد. مردم شهرهای مختلف در حمایت از قیام مردم تبریز و محکوم کردن رژیم به خیابان‌ها آمدند و مراسم متعددی را در بزرگداشت قیام ۲۹ بهمن تشکیل دادند. محبوبیت امام خمینی در میان انقلابیون پس از این واقعه افزایش یافت، پوچ بودن ادعای گسترش آزادی‌های مدنی محمدرضا پهلوی افشا شد و انقلاب در سایه برگزاری مراسم چهلم قیام مردم تبریز در دست کم ۵۵ شهر بزرگ و کوچک تداوم یافت و تجلی وحدت ملی علیه رژیم پهلوی بود.