خیالبافی مدت‌زمان طولانی به صورت ناعادلانه‌ای مورد انتقاد و هجمه قرار گرفته است در حالی که در واقعیت مزایای زیادی برای ما انسان‌ها دارد.
دوران مدرسه و خیالبافی‌های سر کلاس را به یاد می‌آورید؟ از پشت پنجره به دوردست‌ها خیره می‌شدیم و خیالبافی می‌کردیم، اما با مچ‌گیری معلم ناگهان از دنیای شیرین خیالبافی بیرون می‌آمدیم. فرارِ افکار ما از درس نشانه‌ی نافرمانی نبوده است. همه‌ی ما بیش از تصور خودمان خیالبافی می‌کنیم. دانشمندان باور دارند که ما ۳۰ تا ۵۰ درصد از وقت‌مان را صرف خیالبافی می‌کنیم. خیالبافی چیست؟
خیالبافی، همان خیالی است که حین بیداری تجربه می‌کنید. حین لحظاتی که ما در این حالت هستیم، ذهن ما به این سو و آن سو پرسه می‌زند. این فواصل میان واقعیت و خیال دگرسویی‌های کوتاهی از جهان کنونی ما هستند. خیالبافی درباره‌ی چیز‌های خوشایند بر خلاف چیزی که ممکن است به شما یاد داده باشند، خالی از فایده نیست.
خیالبافی استرس و اضطراب را کاهش می‌دهد
با خاموش کردن دنیای پرسروصدای بیرونی، به افکارتان اجازه می‌دهید آزادانه پرسه بزنند. این حالت سبب آرامش ذهنی و اکتشاف می‌شود. وقتی ذهن ما این‌گونه در جریان است ما در حالتی قرار می‌گیریم که به آن حالت موج آلفا می‌گویند. ما در حالت آلفا آرام هستیم و به هیچ چیزی با نیروی اجبار فکر نمی‌کنیم.
وقفه‌های خیالبافی برای ما ضروری هستند. مغز ما نمی‌تواند بدون وقفه تمرکز و بهره‌روی ما را حفظ کند. سلامت ماندن مغز ما مستلزم دوره‌های منظم استراحت است. پس از یک روز طولانی کار یا پس از جر و بحث با یک نفر، اجازه دهید ذهن‌تان غرق یک موضوع نامربوط، اما خوشایند شود. این رویکرد کمک می‌کند شرایط نگران‌کننده را فراموش کنید و از آن‌ها فاصله بگیرید.
داشتن ابزاری مانند خیالبافی مفید است، به ویژه زمانی که با تهدید‌های ملموس یا محیط‌های بیش از حد شلوغ سروکار داریم. خیالبافی ابزار دیگری در جعبه‌ی ابزار سلامت روان شما برای اجتناب از استرس و اضطراب است. اگر احساس می‌کنید دچار اضطراب روزافزون شده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم خیالبافی را به شکل زیر تجربه کنید:
نخستین گام چشم برداشتن از میز کار، کار یا هر چیزیست که روی آن تمرکز عمیق داشتید
در گام بعدی باید نفس عمیق بکشید
و در آخر، به چیز خوشایندی فکر کنید که برایتان معنادار است
شاید خودتان را جایی تجسم کنید که دوست دارید آنجا پیاده‌روی کنید، یا ماشینی را تجسم کنید که آرزوی خریدن آن را دارید. تجسم کنید چه رنگی دارد؟ چه آپشن‌هایی دارد؟ از تجسمِ نشستن پشت فرمان این ماشین چه احساسی دارید؟
خیالبافی هم مانند مدیتیشن و فعالیت‌های آرامش‌بخش دیگر، راهی طبیعی برای کاهش استرس و اضطراب است.
خیالبافی توانایی حل مشکلات را بالا می‌برد
خیالبافی صرفاً راهِ فرارِ موقت از دنیای واقعی نیست. پرسه زدن افکار قدرت احیاگری دارد و توانایی شما برای حل مشکلات با یک دیدگاه تازه را بالا می‌برد. خیالبافی موثرتر از اینست که به زور برای یافتن راه‌حل تلاش کنید. محققان در مطالعه‌ای که الگو‌های مختلف تفکر درونی را دنبال می‌کردند نتیجه گرفتند پرسه‌زنیِ ذهنی برای ما مهم و موثر است. به نظر می‌رسد این فرایند شناختی منجر به شکل‌گیری ایده‌های جدید می‌شود. شاید در ظاهر غیرعادی به نظر برسد، اما خیالبافی به حل مشکلات کمک می‌کند در حالی که تمرکز عمیق روی مشکلات آنطور که فکر می‌کنید کارساز نیست.
تمرکز مداوم روی یک موضوع یا مسئله می‌تواند موجب نادیده گرفتنِ تمام انواعِ اطلاعات شود. خیالبافی بینش‌هایی را در اختیار ما قرار می‌دهد که به کمک آن‌ها می‌توانیم به هدف برسیم، بنابراین اگر به مشکل برخوردید، به جای اینکه برای حل آن مشکل سخت‌تر تلاش کنید، برعکس عمل کنید. خیالبافی کنید تا جایی که به سرنخ حل مشکل برسید.
خیالبافی از بخش‌های گوناگونی از مغز شما استفاده می‌کند
اگر تاکنون توجه کرده باشید ذهن کودکان به صورت مداوم در حال پرسه زدن است. بر کسی پوشیده نیست که جوانان خواب و خیال‌های زیادی می‌بینند. برخی افراد «خیالبافی» را «سر به هوا بودن» توصیف می‌کنند، اما این خصلت چیزی بیش از یک وقت‌گذرانیِ ساده یا انحرافی است.
چیزی که حین خیالبافی در مغز شما رخ می‌دهد بسیار پیچیده است. همزمان با پرسه‌زنی ذهن، شما از بخش‌های مختلفی از مغزتان استفاده می‌کنید. هم شبکه‌ی اجراییِ حلِ مسئله و هم شبکه‌ی خلاقیتِ مغز شما همزمان با هم کار می‌کنند. وقتی با خیالبافی این بخش‌های مغز را فعال می‌کنیم، به اطلاعاتی دست می‌یابیم که پیش از این در دسترس نبوده یا غیرفعال بودند. بنابراین، بی‌حوصلگی یا بیکاری می‌تواند در خدمت یک هدف بزرگ باشد، به عبارت روشن‌تر، ما را به خیالبافی ترغیب می‌کند و این عمل موجب ایجاد ارتباطات مهمی در مغز ما می‌شود.
خیالبافی به شما کمک می‌کند به اهدافتان برسید
چگونه اهداف پر پیچ و خم می‌توانند در رسیدن به اهداف به ما کمک کنند؟ افکارِ سرگردان در واقع هدایت‌نشده هستند، اما تحقیقات جدید ثابت کرده است که این افکار معمولاً با اهداف ما دارای انگیزه می‌شوند. ورزشکاران و بازیگران گاهی‌اوقات از خیالبافیِ هدفمند به عنوان تمرینات قبل از بازی یا اجرا استفاده می‌کنند. این روش مغز آن‌ها را برای موفقیت آماده می‌کند. به عبارت دیگر، آن‌ها برای رسیدن به نتیجه‌ی دلخواه‌شان علاوه بر تمرین فیزیکی، تمرین ذهنی هم دارند. این نوع تصویرسازی یا خیالبافیِ ساختاریافته در حوزه‌ی روان‌شناسیِ ورزشی رایج است.
البته منظور ما خیالبافیِ فانتزی‌طور مانند خیالِ تبدیل شدن به یک ابرقهرمان نیست، چون بسیار بعید و باورنکردنی است، اما خیالبافیِ ساختاریافته می‌تواند به شما انگیزه بدهد، چون واقع‌گرایانه است. تصویرسازی یا خیالبافی درباره‌ی یکی از اهداف واقعی زندگی تصورِ خوشایندی است و به شما انگیزه می‌دهد گام‌های رسیدن به آن هدف، راه‌های حفظ انگیزه و چگونگی غلبه بر موانع را تجسم کنید.
خیالبافی خلاقیت شما را گسترش می‌دهد
این موضوع که خیالبافی با سطوح بالاتری از خلاقیت مرتبط است به لحاظ علمی ثابت شده است. بررسی دقیق و موشکافانه‌ی یک مشکل پیچیده منجر به اکتشاف نمی‌شود. باید دست از تمرکز بردارید و استراحت کنید. حتی حین استراحت، مغز شما درگیر حل مسئله خواهد بود.
بیانکا اِل. رُدریگِز درمانگر ازدواج و خانواده می‌گوید: «به همین دلیله که حین انجام کار‌هایی که به تمرکز عمیق نیاز ندارن مثل ظرف شستن، ناگهان چیزی به ذهنتون میرسه که با خودتون میگین آهان! چون اون کار در ذهن شما فضای بازی ایجاد کرده تا شما اطلاعات جدید رو دریافت کنین.»
در یک مطالعه از دانشجویان کالج خواسته شد تنها ظرفِ ۲ دقیقه هر مقدار از کاربرد‌های وسایل روزمره از جمله خلال دندان و آجر که به ذهن‌شان می‌رسد بگویند. کسانی که به جای تمرکز روی سوال، اول خیالبافی کردند، ایده‌های خلاقانه‌تری به ذهن‌شان رسید. دقیق‌تر بگوییم آن‌ها ۴۱ درصد بازده و خلاقیت بیشتری داشتند.
وقتی ذهن شما مجبور نباشد در یک مسیر باریک حرکت کند، تمام جزئیات اطلاعات را بازسامانی می‌کند و ارتباطات جدید و غیرمنتظره‌ای را شکل می‌دهد. پرت کردن حواس از مسئله و آزادگذاری ذهن برای پرسه‌زنی بسیار موثر است.
رُدریگِز خیالبافی را به شکل جالبی این‌طور توصیف می‌کند: «خیالبافی برای ذهن عینِ ورزشِ! ما به ندرت یاد گرفتیم به ذهن‌مون اجازه‌ی پرسه‌زنی بدیم. درست مثل اینه که تو یه جنگل پر از درخت ما بچسبیم به یک درخت. خیالبافی به مغز ما اجازه میده بره به یک فاصله‌ی دورتر و کل جنگل رو تماشا کنه و این نتیجه‌اش برخورداری از یک دیدگاه متفاوت و برانگیختن خلاقیته.»
خیالبافی مدت‌زمان طولانی به صورت ناعادلانه‌ای مورد انتقاد و هجمه قرار گرفته است در حالی که در واقعیت مزایای زیادی برای ما انسان‌ها دارد. اگر از یک موقعیت یا مشکل به ستوه آمده‌اید یا صرفاً در آرزوی وسعت بخشیدن به تخیل یا خلاقیت خودتان هستید، خیالبافی را امتحان کنید تا ببینید چه مسیر‌های ذهنی را برای شما باز خواهد کرد.