مقالات مذهبی / یکی از مشهورترین روایت‌های مربوط به جانشینی امام زمان(عج) پس از شهادت پدر بزرگوارش امام حسن عسکری(ع)، روایت «ابوالادیان بصری»، خادم یا قاصد امام یازدهم(ع) است که محدث قمی آن را به نقل از شیخ صدوق در کتاب «منتهی‌الآمال» آورده. ابوالادیان نقل می‌کند: من خدمت امام عسکری(ع) بودم و نوشته‌های آن حضرت را به شهرها می‌بردم. چندی قبل از شهادت، نامه‌هایی نوشت و فرمود: این‌ها را به مدائن برسان؛ سفر تو ۱۴ روز طول می‌کشد و چون وارد سامرا شوی، صدای گریه و شیون از خانه من می‌شنوی. عرض کردم: آقای من! بعد از این پیشامد، چه کسی به جای شما امام است؟ فرمود: هر کس جواب نامه‌های مرا از تو خواست، او بعد از من قائم به امر امامت است. عرض کردم: نشانه‌ای بیفزایید. فرمود: همان‌کس که بر من نماز می‌خواند. دوباره از ایشان نشانه‌ای بیشتر طلب کردم. امام(ع) فرمود: هر کس به آن‌چه در خُرجین است، خبر دهد. من نامه‌ها را به مدائن رسانیدم و جواب آن‌ها را گرفتم و چنان‌که فرموده‌بود به سامرا برگشتم و دیدم در خانه امام(ع) غوغایی است و آن حضرت به شهادت رسیده، برادر امام، جعفر بن محمد (مشهور به جعفر کذّاب که به دروغ داعیه امامت داشت) بر در خانه ایستاده، گویی که مدعی امامت است. نزد او رفتم و تسلیت گفتم؛ اما چیزی [از نامه‌ها] نپرسید … سپس وارد خانه شد تا بر پیکر امام حسن عسکری(ع) نماز بگذارد و جمعی دور وی را گرفته‌بودند. چون خواست «ا… اکبر» بگوید، کودکی با صورتی گندم‌گون، موهایی مجعد و دندان‌هایی که بین آن‌ها فاصله بود، از اتاق بیرون آمد و ردای جعفر را عقب کشید و گفت: ای عمو! من سزاوارم که به جنازه پدرم نماز بگذارم؛ عقب بایست! جعفر با روی درهم و رنگ زرد، عقب ایستاد و آن کودک جلو ایستاد و بر او نماز خواند. [بعد از نماز و مراسم تدفین] آن کودک به من گفت: ای بصری! جواب نامه‌ها را که با توست، بیاور. آن‌ها را به وی دادم و با خود گفتم: این دو نشانه (نماز و خواستن نامه‌ها)، فقط ماجرای خُرجین باقی می‌ماند. در همان حال، عده‌ای از قم وارد شدند و تسلیت گفتند. پرسیدند که جانشین امام(ع) کیست؟ [تعدادی از اطرافیان جعفر خود را جلو انداختند و خواستند که وی را معرفی کنند، اما قمیان پرسیدند:] همراه ما نامه‌ها و اموالی است؛ بگو نامه‌ها از کیست و اموال چقدر است؟ جعفر خشمگین شد و گفت: از من علم غیب می‌خواهید؟! ناگهان خادمی [که بعد فهمیدم در خدمت آن طفل است] وارد شد و گفت: نامه‌هایی که با شماست، از فلان و فلان است و در خُرجین شما هزار اشرفی وجود دارد که ده تای آن‌ها تقلبی است. قمیان اموال و نامه‌ها را به خادم دادند و گفتند آن‌که تو را فرستاده، بی‌شک امام است. به این ترتیب، عصر غیبت در غروب هشتم ربیع‌الاول آغاز شد.