مقالات اجتماعی / ویژه سالروز شهادت رهبر نهضت جنگل شهید میرزا کوچک خان است. در روز ۱۱ آذر سال ۱۳۰۰ میرزا کوچک خان رهبر نهضت جنگل با توطئه دو قدرت استعمارى روس و انگلیس به دستور رضاخان پهلوی به شهادت رسید. یونس، معروف به میرزا کوچک خان فرزند میرزاى بزرگ در سال ۱۲۹۸ هجرى قمرى چشم به جهان گشود و در سالهاى اولیه عمر به مدرسه حاجى حسن واقع در صالحآباد رشت رفت و تحصیلات دینى خود را آغاز نمود. پس از آن مدتى در مدرسه جامع رشت ومدتى هم در مدرسه محمودیه تهران به تحصیل پرداخت. او طلبه‌ای فعال بود که حوادث ناگوار کشور که ناشى از نفوذ بیگانگان بود، آرام و قرارش را ربوده بود و تشخیص داد که در آن شرایط باید درس و تحصیل را رها نموده وبراى نجات ایران از سلطه استعمارگران سلاح بر دوش بگیرد. بر این اساس میرزا نهضت جنگل را پایهگذاشت و در اواخر سال ۱۳۳۴ هجری قمرى کمیتهاى به نام «اتحاد اسلام» در حوالى تالش تشکیل داد تا نهضت را هدایت نماید.
افکار میرزا کوچک خان ملهم ازاندیشههاى پیشروان نهضتاسلامى همچون سیدجمالالدین اسدآبادى بود و با این اندیشه بود که هیئت اتحاد اسلام که مغز متفکر جنگل به شمار مىرفت را تشکیل داد.
نهضت جنگل به رهبرى میرزا کوچک خان تحمل نشد و سرانجام با توطئه دو قدرت استعمارى روس وانگلیس به شکست کشانده شد. حکومت تازه تاسیس کمونیستى در روسیه که از طرف انگلیس مورد فشار و هجوم قرار گرفته بود، تصمیم گرفت با نهضت جنگل که علیه هرگونه سلطه خارجى مىجنگید مدارا نکند و امتیازى به انگلستان بدهد تا دست دولت انگلیس براى روىکار آوردن عامل سرسپردهاش رضاخان و در نتیجه سرکوب نهضت جنگل باز باشد. لذا نهضت میرزا کوچک خان با سازش شرق وغرب مورد هجوم قرار گرفت و سرانجام او بدست عوامل استعمار به شهادت رسید و نهضت چندساله جنگل از هم پاشید. مسلماً اگر توافق و توطئه مشترک شرق وغرب (روس و انگلیس) در سرکوبى نهضت جنگل نبود، دولت ظالم وقت هرگز قادر به خاموش کردن شعله نهضت نمىشد و این نهضت فراگیر مىگردید. سرپرسى سایکس یکى ازمورخین خارجى درباره نهضت جنگل اعتراف مىکند: «حکومت ایران در مقابل این جنبش تقریبا ناتوان بود واگر اقدامات بریتانیاى کبیر نبود احتمال مىرفت سلطنت را منقرض کند.»
میرزا کوچک خان مردى ساکت و متفکر و آرام بود، از غایت حجب برخوردار و مردى نطاق و صریحاللهجه بود وبا این وجود پیوسته سخنهاى سنجیده مىگفت و این سخنان را اغلب با لطیفه و مزاح شیرین و جذاب مىکرد. میرزا شخصیتى جذاب داشت بطوریکه کمتر اتفاق مىافتاد که افراد مسحور بیاناتش نشوند. از لحاظ اجتماعى مودب و متواضع و خوش برخورد و از جنبه روحى عفیف و با عاطفه و معتقد به فرایض دینى ومومن به اصول اخلاقى بود. میرزا کوچک خان همراه با پرورش روح و روان به پرورش جسم نیز اهمیت مىداد لذا هر روز تمرینات ورزشى را بهعنوان عملى که مىتواند نیروى رزمى شخص را افزایش دهد، مورد توجه قرار مىداد. تقید او به مبانى دینى فراوان بود و هیچگاه واجبى را ترک نمىگفت و مردى متوکل به خدا بود و آیات قرآن زیرلب زمزمه مىکرد و همیشه قرآن کریم را همراه داشت.
میرزا طرفدار عدالت بود و از مظلومان دفاع مىکرد و به همین جهت باظالمان آن روزگار در افتاد. نهضت جنگل که رهبرى آن رامیرزا کوچک خان بر عهده داشت روزنامهاى داشت که افکار نهضت را تبلیغ مىکرد. در سرلوحه این روزنامه نوشته شده بود: «این روزنامه فقط نگهبان حقوق ایرانیان و منور افکار اسلامیان است.» میرزا کوچک خان با شهید مدرس و شیخ محمد خیابانى به گونهاى ارتباط داشتند و هر سه در حقیقت در یک جهت کلى حرکت مىکردند. مرحوم مدرس بارها میرزا کوچک خان را تشویق به فتح تهران کرد. همچنین شیخ محمدخیابانى نمایندهاى نزد میرزا فرستاد و خواستار برقرارى ارتباط بین قیام آذربایجان و گیلان گردید تا سریعتر به هدف مشترک برسند. ولى این ارتباط بواسطه مشکلاتى که وجود داشت مقدور و عملی نشد.