مقالات اقتصادی / با وقوع جنگ اوکراین در ۲۴ فوریه سال گذشته میلادی و تحریم گازی روسیه علیه اتحادیه اروپا، کشور‌های اروپایی ناچار به صرفه‌جویی در مصرف گاز در بخش‌های مختلف از جمله بخش خانگی شدند و در این بین کلیدواژه «زمستان سخت اروپا» در رسانه‌های خارجی متولد شد.
میزان صرفه‌جویی گاز در کشور‌های مختلف اروپایی نسبت به میانگین سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ آورده شده است. مردم اروپا در سال ۲۰۲۲ حداقل ۲۰ تا ۳۰ درصد نسبت به سال‌های گذشته مجبور به صرفه‌جویی در مصرف گاز شده‌اند، موضوعی که نه فقط برای یک روز و یک هفته، بلکه برای یک سال در اروپا رقم خورده است و هنوز هم ادامه دارد؛ آن هم با وجود دمای معتدل در روز‌های زمستانی.
پیش‌تر bruegel در گزارشی عنوان کرده بود که خسارت اروپا در مواجهه با زمستان سخت فقط برای پوشش هزینه‌های قبوض انرژی مردم بیش از ۱۰۰۰ میلیارد دلار بوده است. یا مثلا در آلمان این خسارت معادل ۴۴۰ میلیارد دلار معادل ۱۲ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور است.
۱۲ تدبیر دولت فرانسه برای مصرف بهینه گاز خانگی
برای مثال دولت فرانسه برنامه مفصلی را برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی ذیل طرح «هوشمندی انرژی» در نظر گرفته است. این طرح با هدف مصرف کمتر انرژی و بهبود بهره‌وری انرژی در خانوارها، مشاغل، ساختمان‌ها و حمل و نقل و مردم انجام می‌شود که دستورالعمل‌های آن عبارتند از:
از خانواده‌ها خواسته می‌شود در فصول سرد سال دما را در اتاق‌های اصلی به ۱۹ درجه سانتی‌گراد و در اتاق‌های خواب تا ۱۷ درجه کاهش دهند و اگر بیش از سه روز در خانه نیستند، دمای خانه را به ۸ درجه سانتی گراد برسانند، همچنین دمای مناسب برای آبگرمکن‌ها ۵۵ درجه باشد.
در صورت امکان شروع استفاده از وسایل گرمایشی در ابتدای فصل سرد را ۱۵ روز به تعویق بیاندازند و همچنین پایان استفاده از وسایل گرمایشی در انتهای فصل سرد را ۱۵ روز زودتر عملی کنند.
مدیران اجازه دارند در ادارات استفاده از آب گرم به جز موارد ضروری را ممنوع کنند و دمای ۱۹ درجه برای ادارات نیز باید اعمال شود.
کارمندان در ساعات کاری مجبور خواهند بود برای صرفه‌جویی در مصرف گاز آهسته‌تر و با حداکثر سرعت ۱۱۰ کیلومتر در ساعت به جای ۱۳۰ کیلومتر در ساعت رانندگی کنند که باعث کاهش ۲۰ درصدی در مصرف سوخت می‌شود.
از مقامات دولتی خواسته شده است که برای سفر‌های کمتر از چهار ساعت به جای هواپیما با قطار سفر کنند.
ادارات و موسسات برای کاهش مصرف سوخت و انرژی به دورکاری تشویق شدند.
مصرف برق مربوط به روشنایی عمومی کاهش یابد چرا که به طور متوسط ۳۰ درصد از هزینۀ برق یک جامعه مربوط به همین مورد است که با خاموش کردن چراغ‌های عمومی در زمان‌های خاص، کاهش شدت نور و تغییر نورپردازی به لامپ‌های LED با کنترل خودکار منجر به صرفه‌جویی انرژی ۴۰ تا ۸۰ درصدی با بازگشت سرمایه ۴ تا ۶ سال می‌شود.
دمای سالن‌های ورزشی ۲ درجه و دمای آب استخر‌ها ۱ درجۀ سانتی‌گراد کاهش یابد.
خاموش کردن روشنایی داخلی ساختمان‌های اداری به محض خالی ماندن، کاهش روشنایی بیرون ساختمان به ویژه تبلیغات و خاموش کردن آن حداکثر تا ساعت ۱ بامداد، کنترل گرمایش، تهویه و حتی کاهش سفر‌های گروهی و حذف موارد غیر ضروری باید انجام بگیرد.
باشگاه‌های ورزشی از جمله فوتبال باید متعهد شوند برای مسابقاتی که در روز برگزار می‌شوند، زمان روشنایی قبل و بعد مسابقه را ۵۰ درصد و برای مسابقاتی که در عصر برگزار می‌شوند این زمان را ۳۰ درصد کاهش دهند.
پاداش هوشیاری برای ترویج صرفه‌جویی در انرژی و کاهش قبوض باید اجرایی شود. خانوار‌هایی که مصرف انرژی خود را کنترل می‌کنند می‌توانند در قبض گاز و برق پاداش دریافت کنند و چندین شرکت انرژی متعهد به ارائه این پیشنهاد هستند.
درخشش برج ایفل نیز از ساعت ۱۱:۴۵ شب متوقف خواهد شد و تبلیغات عظیم مد ولباس برند‌های لوکس نیز باید خاموش شوند.
۳ توصیه وزیر نفت به مردم برای مصرف بهینه گاز
اما برخلاف اروپا، زمستان ایران با وجود پیک سرمای بی‌سابقه در کشور هزینه چندانی را در پی نخواهد داشت و فقط ممکن است برای برخی شهر‌های شمالی کشور با افت فشار گاز مواجه باشیم.
طبق محاسبات، کل هزینه ایران در مواجهه با زمستان حدود ۱۰ میلیارد دلار است درحالی که طبق گزارش بروگل، خسارت اروپا فقط در حوزه پرداخت قبوض ۱۰۰۰ میلیارد دلار است که در این محاسبات هزینه تعطیلی گسترده صنایع و واردات LNG گران قیمت و … آورده نشده است.
با در نظر گرفتن جمعیت ایران و اروپا، میزان سرانه ضرر اقتصادی بحران گاز در اروپا و ایران به ترتیب ۱۶۶۶ و ۱۷۶ دلار به ازای هر نفر است که نشان می‌دهد خسارت اروپا ۱۰ برابر ایران است.
اما با هجوم سرمای بی‌سابقه در کشور ضروری است که مردم برای چند روز (و نه مثل اروپا یک سال) در مصرف بهینه گاز بسیار بیشتر اهتمام کنند و البته همیشه نسبت به هدررفت این منبع خدادادی حساسیت به خرج دهند.
جواد اوجی وزیر نفت برای گذر از زمستان بدون قطعی گاز و برق سه توصیه ساده به مردم ایران کرده است که در صورت رعایت آن می‌توان با کمترین هزینه از زمستان عبور کرد؛ اول اینکه «مردم دمای خانه را بین ۱۸ تا ۱۹ درجه نگه دارند و این دما بیش از حد نیاز افزایش پیدا نکند»، دوم اینکه «مردم لطف کنند بعد از خروج از خانه و هنگامی در خانه تشریف ندارند وسایل گرمایشی را خاموش کنند» و سوم اینکه «مردم در فصل زمستان لباس نسبتا گرمی را در خانه بپوشند تا مجبور به افزایش زیاد دمای خانه نباشند».
ضرورت صرفه‌جویی همگانی در مصرف گاز برای کمک به هم‌وطنان شمالی
در واقع با ورود سرمای بی‌سابقه در کشور، در حال حاضر مصرف گاز خانگی به حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب در روز رسیده درحالی که تولید گاز کشورمان ۸۵۰ میلیون متر مکعب در روز است؛ اما چرا مسئولان در این چند روز، مردم را جدی‌تر به مصرف بهینه گاز تشویق می‌کنند؟ زیرا با مصرف بی‌سابقه گاز در بخش خانگی، شبکه گاز کشور توانایی انتقال گاز از جنوب (میادین گازی ایران) به استان‌های شمالی و شمال شرقی کشور را ندارد نه اینکه کمبود گاز جدی وجود داشته باشد. به زبان ساده، گاز تولیدی از جنوب برای رسیدن به شمال باید از برخی کلانشهر‌ها مثل تهران عبور کند، ولی در تهران بخش زیادی از این گاز در صورت رعایت‌نکردن صرفه‌جویی بلعیده می‌شود و این موضوع سبب کاهش فشار شبکه در شمال و شمال شرق کشور شده است.
تاکنون بخشی از گاز استان‌های شمالی و شمال شرق کشور از طریق سوآپ گاز ترکمنستان تأمین می‌شد، بدین ترتیب که ما گاز صادراتی ترکمنستان را در سرخس تحویل می‌گرفتیم و در آستارا تحویل میدادیم که این موضوع موجب نقویت فشار شبکه می‌شد، اما با وقوع سرمای زیاد در ترکمنستان و توقف سوآپ گاز این کشور و قطعی گاز حتی در پایتخت این کشور، ما در استان‌های شمالی با افت فشار گاز مواجه شدیم.
مسلم رحمانی مدیر امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران با اشاره به لزوم مصرف بهینه گاز در پایتخت کشور گفت: مصرف گاز در تهران به روزانه ۱۲۵ میلیون متر مکعب در روز رسیده است که رقم بالایی است و گازرسانی به سایر استان‌های شمالی و شمال شرقی را با مشکل مواجه می‌کند و سبب افت فشار گاز می‌شود.
در نتیجه به نظر می‌رسد تنها راهکار پیش‌ِرو برای گذر از پیک سرما در ایران، این است که مردم کشور به خصوص در کلانشهر‌ها برای چند روز به مصرف بهینه گاز توجه جدی کنند.
انجام کار‌های ساده‌ای مثل؛ ۱- تنظیم دمای خانه روی ۱۸ تا ۲۱ درجه، ۲-گرم کردن یک یا چند اتاق و نه تمام خانه ۳- پوشیدن لباس گرم در منزل، ۴- بستن درز در و پنجره‌ها برای جلوگیری از هدررفت گرما، ۵- خاموش کردن وسایل گرمایشی اضافی ۶- روشن نگذاشتن بخاری هنگام خروج از خانه و غیره؛ آن هم فقط برای چند روز موجب می‌شود که گازررسانی به هم‌وطنان ما در استان‌های شمالی به خوبی صورت بگیرد و گاز موردنیاز آن‌ها تامین شود.
فارغ از جناح‌بندی‌های سیاسی، کشور در یک هفته پیش‌ِ رو به یک صرفه‌جویی همگانی به عنوان یک امر ملی نیاز دارد که انشاالله رقم خواهد خورد.