مقالات علمی / به فیلسوف، طبیب، ریاضی‌دان و شاعر نامدار، ابوعلی سینا زمانی که در اوج شهرت علمی بود، این بیت را نسبت می‌دهند که گفت: تا بدانجا رسید دانش من – که بدانم همی که نادانم.
نلسون، رئیس سازمان فضائی ناسا، اخیراً در تشریح تصاویر جدید گرفته شده توسط «تلسکوپ جیمزوب» اطلاعات حیرت‌آوری را در اختیار افکار عمومی گذاشته که یادآور همین بیت منسوب به ابوعلی سیناست و نشان می‌دهد انسان عصر ارتباطات و پیشرفت‌های شگرف علمی هنوز هم به این بیت پرمغز و پرمعنا که در ۱۰۰۰ سال قبل گفته شده اعتراف می‌کند: تا بدانجا رسید دانش من – که بدانم همی که نادانم.
انسان امروز، قطعاً نسبت به انسان‌های قرن‌های گذشته داناتر است ولی نکته بسیار مهم اینست که دانائی بشر هر قدر بیشتر می‌شود، به ناچیز بودن آنچه می‌داند در برابر آنچه نمی‌داند بیشتر پی می‌برد. ابوعلی سینا اگر امروز در میان ما بود و پیشرفت‌های شگفت انگیز علمی این زمان را می‌دید، برای تشریح میزان جهل بشر در برابر علومی که هنوز کشف نشده، کلمه «نادان» را نارسا می‌دانست و درصدد پیدا کردن کلمه یا عبارتی برمی‌آمد که بتواند حجم عظیم دانش‌های ناشناخته بشر و ناچیز بودن دانسته‌های فعلی در برابر آن را به درستی بنمایاند.
رئیس ناسا در گزارش خود گفته: کهکشان راه شیری یعنی همان بخش از کهکشان‌ها که زمین و خورشید و ماه و سیارات و ستاره‌های دنیای ما در آسمان اول در آن قرار دارند، فقط بخش ناچیزی از نظام خلقت است که به اندازه یک دانه شن در برابر مجموعه کهکشان‌هاست. در کهکشان ما (راه شیری) میلیاردها ستاره و سیاره داریم و این فقط یکی از کهکشان‌ها در نظام خلقت است. عکس‌های گرفته شده از کهکشان‌ها اولین عکس‌هائی هستند که «تلسکوپ جیمزوب» با قدرت فوق‌العاده‌ای که دارد توانسته بگیرد و به زمین مخابره کند. بنابراین، می‌توان حدس زد که کهکشان‌ها بسیار بیشتر از آنچه تاکنون کشف شده‌اند باشند و در آینده با امکانات بیشتر و تلسکوپ‌های قوی‌تر بتوان به مجموعه‌ای از کهکشان‌ها دست یافت که آنچه امروز «تلسکوپ جیمزوب» به آن دست یافته فقط به اندازه یک دانه شن در برابر آن باشد…
همانطور که ابوعلی سینا ناچیز بودن علم بشر در برابر نادانسته‌هایش را بسیار ناچیز می‌دانست، می‌توان با تکیه بر دستاوردهای «تلسکوپ جیمزوب» به متولیان قدرت در جهان امروز و هر زمان دیگری گفت در برابر قدرت خدا که خالق نظام هستی است، کهکشان شما فقط به اندازه یک «دانه شن» است و شما فقط جزئی از آن دانه شن هستید و اگر به فانی بودن خود توجه کنید، حتی همان جزء کوچکی از «دانه شن» هم نیستید. بنابراین، چرا اینهمه به خود غَرّه می‌شوید و قدرت خدا را فراموش می‌کنید؟ اینکه خدای قادر متعال در قرآن کریم با صراحت از انسان می‌پرسد چه چیز باعث شده گرفتار اینهمه غرور شوی و ظواهر فریبنده دنیا ازجمله قدرت، تو را از عظمت خلقت و تدبیر الهی غافل ساخته است؟ یَا اَیُّهَا الْاِنْسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ، الَّذِی خَلَقَکَ فَسَوَّاکَ فَعَدَلَکَ، فِی اَیِّ صُورَهٍ مَا شَاءَ رَکَّبَک… سوره انفطار، آیات ۶ تا ۸.
هرچند این هشدار قرآنی شامل تمام انسان‌هاست ولی مخاطبان خاص آن صاحبان قدرت در سرتاسر جهان و در طول تاریخ هستند. نکته اصلی این هشدار اینست که انسان هنگامی که به قدرت می‌رسد و زمامداری یک ملت و یک کشور را برعهده می‌گیرد، قبل از هر چیز باید به ناچیز بودن خود در مجموعه خلقت توجه کند و به این نتیجه برسد که اگر برای چند صباحی قدرتی در اختیار او قرار گرفته برای اینست که جای واقعی خود در نظام آفرینش را تشخیص بدهد و منطبق بر همان نظام که عین عدالت است عمل کند. زمامداری که در این چارچوب عمل نکند، اینطور نیست که فقط به مردم ظلم کرده باشد بلکه علیه خالق نظام آفرینش طغیان کرده و از مصادیق طاغوت است.
اگر امروز مردم در سراسر جهان گرفتار حکمرانان ظالم و طغیانگر و مغرور هستند، به این دلیل است که در عظمت نظام آفرینش مطالعه نمی‌کنند و به این واقعیت توجه ندارند که اگر کهکشان شیری در برابر مجموعه کهکشان‌های تاکنون کشف شده فقط به اندازه یک «دانه شن» است، آنها که فقط یک نفر در میان میلیاردها عضو این «دانه شن» هستند چقدر بی‌مقدارند. این، خاصیت قدرت است که انسان‌ها را در دام غرور گرفتار می‌کند تا آنجا که خود را خدای روی زمین می‌پندارند. توصیه مکرر قرآن کریم به مطالعه در آفاق و انفس و نظام آفرینش برای اینست که حکمرانان بفهمند خدا نیستند.