(با توجه به اینکه روزنامه جمهوری اسلامی درباره زندگی نامه امام سجاد در ۱۲ محرم مطالب جامعی داشت، در روز ۲۵ محرم هم این خطبه به صورت نقل به معنا اشاره می‌شود که به نوعی اولین گام پیروزی بر بنی‌امیه بود).
امام سجاد علیه‌السلام چه قبل و چه در زمان امامت، از فرصت‌های نقطه زن و موثر استفاده می‌کردند. آن حضرت با اینکه در طول سفر کربلا و کوفه و شام تقریبا خطبه‌ای نخواند و چندان سخنی نگفت، اما در اندک زمانی که یافت تمام سخن را برای روشنگری مردم در مسجد شام بیان نمود.
اگر با دقت اصل خطبه امام را در مسجد شام بررسی کنیم، به این نکات پی خواهیم برد که امام از داستان کربلا و جنایتی که یزیدیان مرتکب شدند در ابتدا سخنی نگفت زیرا اگر در این جهت حرکتی می‌شد، آن مجلس چندهزار نفره که به دعوت یزید جمع شده بودند، از دست می‌رفت.
در این خطبه ابتدا ایشان به جای اینکه بگویند که فرزند علی ابن ابی طالب هستم، نسب خود را به حمزه سیدالشهدا و جعفر بازگو کرد.
با توجه به اینکه آن‌‌ها از نظر مقامات در مرتبه بسیار پایین‌تری نسبت به امیرالمومنین بودند.
ایشان ابتدا فضائلی را چون علم، حکمت، صبر، سخاوت، شجاعت و بردباری را از نعمت‌های خداوند به خاندان خود نسبت داد و سپس به برشماری صفات پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله اقدام کردند و بعد به معرفی امیرالمومنین آن هم به صورت بسیار دقیق و حساب شده، در مسجدی که ۳۵ سال از نام ایشان به دشمنی یاد می‌شد اقدام کردند:
من پسر کسی هستم که بزرگان مشرکین را درهم کوبید تا گفتند: معبودی جز خدای یکتا نیست. من پسر کسی هستم که در پیشاپیش رسول خدا با دو شمشیر با دشمن می‌جنگید، و با دو نیزه نبرد می‌کرد و دو بار هجرت کرد. من پسر کسی هستم که دو بار بیعت کرد و در جنگ بدر و حنین با دشمن جنگید، و به اندازه یک چشم به هم زدن هم کافر نشد. من پسر صالح مومنان و وارث پیامبران، نابودکننده ملحدان و پیشوای مسلمانان و… من فرزند علی ابن ابی طالب هستم.
زمانی که نام امیرالمومنین با این عظمت به میان آمد، صداها به گریه بلند شد به گونه‌ای که یزید از وقت نماز استفاده کرد و گفت: موذن اذان بگو!
و امام با بهره گیری از فرصت پیش آمده، از اذان گفتن یزید به ضرر او استفاده کرد و فرمود: یزید! آیا این محمد جد توست یا جد من؟ اگر بگویی جد تو است همه می‌دانند که دروغ می‌گویی و اگر جد من باشد، چرا فرزندانش را به شهادت رساندی و خاندانش را به اسارت گرفتی؟
و بدانید که من فرزند همین شهید مظلوم، حسین علیه‌السلام هستم که در کربلا او و فرزندانش به طرز فجیعی به شهادت رسیدند.
علی مثبت (فاضل همدانی)