مقالات سیاسی / در حالی که طی سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، از آلمان به عنوان یکی از شرکای مهم اقتصادی و سیاسی تهران در قاره سبز یاد می شد و هر دو کشور رویکرد ملایمی نسبت به یکدیگر داشتند ولی در سال گذشته تنش‌ها و تخاصم ها بین دو کشور در پی تحولات داخلی ایران و بحران اوکراین افزایش پیدا کرد.
این تنش‌ها به حدی بود که تهران و برلین هر کدام اقدام به اخراج تعدادی از دیپلمات‌های یکدیگر کردند و هر یک این اتهام را نسبت به هم مطرح کردند که در طرف اشتباه تاریخ ایستاده‌اند.
به گزارش ایسنا، دولت کنونی آلمان بعد از کناره گیری آنگلا مرکل از قدرت، حاصل ائتلاف از سه حزب سوسیال دموکرات، دموکرات آزاد و حزب سبز آلمان است و در دو حزب دموکرات آزاد و حزب سبز این کشور اروپایی، تعدادی از ایرانیان مقیم این کشور که عمدتا مخالف جمهوری اسلامی ایران هستند از نفوذ قابل توجهی برخوردار هستند و با توجه به قدرت لابی خود نقش موثری در نوع موضع‌گیری دولت آلمان در ارتباط با تهران و تحولات داخلی ایران از جمله مسائل حقوق بشری دارند.
عدم احیای قرار داد برجام و به نتیجه نرسیدن مذاکرات مرتبط با آن و همچنین بحران اوکراین و طرح این ادعا که ایران سلاح در اختیار روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین قرار داده و تبعات ناشی از بحران اوکراین برای آلمان در ماه های قبل از شروع اعتراضات در ایران باعث شده بود که روابط تهران و برلین از بعد سیاسی از گرمی قبل برخوردار نباشد و این روابط با وقوع اعتراضات در ایران و نوع موضع گیری مقامات دولت برلین در ارتباط با این تحولات، باعث شد که این روابط نه تنها به سردی بینجامد بلکه تنش و بگو ومگوهای رسانه ای بین دو کشور در حد بی‌سابقه ای افزایش پیدا کند و در این راستا بارها وزارت امور خارجه های ایران و آلمان اقدام به احضار سفرای دو کشور در تهران و برلین کردند.
چنان که در اوایل مهرماه دولت آلمان در واکنش به مرگ مهسا امینی و با طرح ادعاهایی علیه ایران ، ” محمود فرازنده “سفیر جمهوری اسلامی ایران در برلین را احضار کرد که این موضوع با اقدام متقابل تهران مواجه شد و وزارت امور خارجه ایران نیز “هانس اودو موتسل” سفیر برلین در تهران را به خاطر مواضع مداخل جویانه آلمان در امور داخلی ایران احضار کرد.
در ادامه موضع گیری مقامات برلین در مورد تحولات داخلی ایران، وزیر امور خارجه این کشور که از حزب سبز آلمان است در روز یکشنبه ۱۷ مهر (۹ اکتبر) در گفت‌وگو با نشریه “بیلد آم زونتاگ” اعلام کرد که تحریم‌هایی جدید علیه جموری اسلامی در راه است.
او با انتقاد از مقامات جمهوری اسلامی در برخورد با اعتراضات در ایران در ادامه مصاحبه خود گفت: «هرکسی که زنان و دختران را در خیابان ها کتک می زند، افرادی را می‌رباید که چیزی بیشتر از زندگی آزادانه نمی‌خواهند… در سمت اشتباه تاریخ است»
در همان مقطع اظهار نظر «آنالنا بائربوک» با واکنش «سید رسول موسوی» دیپلمات ارشد ایرانی مواجه شد چنان که موسوی در صفحه توییتر خود در این ارتباط نوشت: «وزیر خارجه آلمان: تهران در طرف اشتباه تاریخ ایستاده است! اما آلمان در طرف درست تاریخ است. حلبچه و سردشت و صدها شهید و مجروح شیمیایی ناشی از بمبهای شیمیایی اهدایی آلمان‌ها به صدام، سند در طرف درست ایستادن آلمان است. هنوز مجروحان شیمیایی شهید می‌شوند.»
در ادامه مواضع «آنالنا بائربوک» وزیر امور خارجه آلمان درباره اوضاع داخلی ایران، صبح روز پنجشنبه پنجم آبان ماه، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران بار دیگر «هانس اودو موتسل» سفیر آلمان در تهران را به وزارت امور خارجه احضار کرد.
حسین امیر عبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز در ۱۹ آبان ماه در یک موضع گیری رسانه ای در واکنش به نوع موضع گیری همتای آلمانی خود در مورد تحولات داخلی ایران و فشار به اتحادیه اروپا جهت اعمال تحریم های حقوق بشری علیه ایران در صفحه توییتر خطاب به «آنالنا بائربوک» نوشت : “مواضع تحریک آمیز، مداخله جویانه و غیردیپلماتیک نشان دهنده پختگی و تدبیر نیست
تخریب پیوندهای قدیمی پیامدهای بلندمدت دارد، آلمان می‌تواند تعامل را برای مقابله با چالش‌های مشترک انتخاب کند و یا راه تقابل در پیش بگیرد. پاسخ ما متناسب و قاطع خواهد بود.»
در روز پنچ شنبه سوم آذرماه ۱۴۰۱ در راستای در خواست دو کشور آلمان و ایسلند و حمایت برخی دیگر از کشورهای غربی از این درخواست، نشست ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل با موضوع اعتراضات در ایران برگزار شد و وزیر خارجه آلمان یکی از سخنرانان اصلی این نشست بود؛ این شورا در پایان نشست ویژه خود مصوبه تشکیل کمیته حقیقت‌یاب در رابطه با آن چه نقض حقوق بشر در ایران خوانده شد را تصویب کرد.
حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه ایران در همان روز به اظهارات وزیر خارجه آلمان در نشست ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل واکنش نشان داد و در صفحه توییتر خود نوشت: «رژیم برلین، به‌عنوان تأمین‌کننده اصلی سلاح شیمیایی صدام علیه مردم ایران و دیگر فرصت طلبان، سالهاست با تحریم‌های ناعادلانه و غیرانسانی خود، نقض گسترده حقوق بشر را انجام داده‌اند.
وی افزود: اکنون آنها ریاکارانه از سازوکارهای “حقوق بشر” سو استفاده می‌کنند تا بیشتر از قبل اقدامات ضدحقوق بشری را علیه مردم ما انجام دهند و همه اینها به نام “همبستگی” دروغین با ایرانیان.
همچنین در روز دوشنبه ۷ آذرماه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در یک موضع گیری رسانه ای اعلام کرد ” در پی پیشگامی آلمان برای برگزاری نشست ویژه شورای حقوق بشر در مورد رویدادهای اخیر کشورمان و تکرار اظهارات مداخله‌جویانه و بی‌پایه و اساس مقامات آلمانی، هانس اودو موتسل، سفیر جمهوری فدرال آلمان به وزارت امور خارجه احضار شد. ، در این ملاقات مراتب اعتراض شدید جمهوری اسلامی ایران نسبت به اظهارات مداخله جویانه و بی پایه و اساس مقامات آلمانی به سفیر این کشور ابلاغ گردید. “
در همان روز سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز همراه با یک ماسک شیمیایی در راستای اشاره به نقش آلمان در تامین مواد اولیه سلاح شیمیایی مورد استفاده از سوی رژیم بعث علیه مردم ایران در نشست خبری هفتگی خود در جمع خبرنگاران حضور یافت.
ناصر کنعانی در این نشست گفت :” بر اساس اسناد سازمان ملل متحد، مسئولیت تجاوز به جمهوری اسلامی ایران با رژیم بعث عراق بود. در طول جنگ دولت‌های غربی خصوصا آلمان با علم و اطلاع دولتمردان این کشور مبنی بر استفاده صدام از مواد شیمیایی در تولید تسلیحات، آن را در اختیار رژیم بعث عراق قرار دادند که جنایت بی شماری با این تسلیحات و تجهیزات علیه ملت ایران و عراق انجام شد. گزارش‌های سازمان ملل و نشریات آلمانی از جمله اشپیگل به نقش آلمان در تسلیح عراق به مواد شیمیایی تصریح کرده است. در این روزها با پرچم داری دولت آلمان در طرح ادعاهای حقوق بشری و ارائه پیش نویس قطعنامه ضد ایرانی در شورای حقوق بشر علیه جمهوری اسلامی ایران مواجه هستیم. کشورهایی چون آلمان چطور به خودشان حق می دهند مدعی حقوق بشر باشند در حالیکه زنان و کودکان ما را در سردشت بمباران شیمیایی کرده اند، اکنون دم از دفاع از حقوق زنان کرد ما بزنند، این شرم آور و نفاقی آشکار است. “
به گزارش ایسنا، در ادامه موضع گیری مقامات غربی در مورد اعتراضات در ایران و تلاش آنها برای ارتباط و دیدار با برخی از چهره های مخالف جمهوری اسلامی با هدف اعمال فشار به تهران و در پی دیدار مقامات آمریکا و انگلیس با برخی از این چهره ها؛ در روز اول دی ماه خبری منتشر شد که علی کریمی فوتبالیست سابق تیم ملی ایران که این روزها تبدیل به یکی از چهرهای اصلی اپوزیسیون جمهوری اسلامی ایران شده با “فرانک والتر اشتاین مایر” رییس جمهوری آلمان دیدار و رایزنی کرده است.
به گزارش ایسنا آلمان که در سال های اخیر یکی از مهم ترین شرکای تجاری اروپایی ایران بوده است و از نظر اقتصادی دو کشور روابط نسبتا زیادی با هم داشته اند، در ادامه تصمیمات خود برای فشار به جمهوری اسلامی ایران در روز جمعه دوم دی ماه اعلام کرد که تمام ضمانت‌نامه‌های اعتباری و سرمایه‌گذاری برای توسعه تجارت با جمهوری اسلامی را به خاطر آن چه سرکوب معترضان در ایران می‌خواند «رسما تعلیق کرده است» .
وزارت اقتصاد آلمان همچنین با اعلام خبر فوق گفت : دیگر «فرمت‌های اقتصادی» با ایران از جمله مذاکرات در مسائل انرژی را به خاطر «وضعیت بسیار جدی» در ایران تعلیق کرده است.
این تحولات در حالی رخ داد که همان طور که اشاره شد آلمان مهم‌ترین شریک تجاری جمهوری اسلامی در اروپا است و سهمی حدود ۳۰ درصدی در کل صادرات اتحادیه اروپا به ایران دارد.
به گزارش ایسنا، در اواسط دی ماه نیز دولت برلین همسو با تعدای از کشورهای اروپایی از جمله انگلیس در اعتراض به اعدام علیرضا اکبری تبعه ایرانی-بریتانیایی، سفیر ایران در آلمان را به وزارت خارجه خود احضار کرد.
در سال ۱۴۰۱ تیرگی روابط ایران و آلمان تا آنجا پیش رفت که مسئولان برگزاری کنفرانس سالانه امنیتی آلمان در بهمن ماه اعلام کردند در نشست سالانه این کنفرانس از نمایندگان رسمی جمهوری اسلامی ایران دعوت نمی کنند و درحالی که موضوعات مربوط به ایران شامل اعتراضات ماه‌های اخیر، توافق هسته‌ای، روابط تهران و مسکو و سرنوشت گفت‌وگوهای دیپلماتیک با عربستان از جمله موضوعات مورد بحث در کنفرانس امنیتی مونیخ بود، اما مقام‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران فرصت حضور در این کنفرانس را پیدا نکردند و برخی چهره‌های مخالف حکومت جمهوری اسلامی ایران از جمله رضا پهلوی، مسیح علی‌نژاد و نازنین بنیادی در آن شرکت کردند و ضمن شرکت در پنلی مربوط به اعتراضات ایران بر اهمیت تشدید فشارهای حداکثری بر جمهوری اسلامی ایران تاکید کردند و آنها همچنین مدعی شدند که رفع تحریم‌ها پس از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ فایده‌ای برای مردم ایران نداشته است.
در حاشیه برگزاری این کنفراس در یک اقدام نمادین دیگر، وزیران امور خارجه زن تعدادی از کشورهای حاضر در کنفرانس امنیتی مونیخ از جمله دولت آلمان بیانیه‌ای علیه ایران و حکومت طالبان در افغانستان صادر کردند و خواستار رفع محدودیت‌ها علیه زنان شدند.
روز چهارشنبه ۳ اسفندماه در پی صدور حکم اعدام “جمشید شارمهد”، شهروند ایرانی – آلمانی به اتهام «افساد فی‌الارض از طریق طراحی و هدایت اقدامات تروریستی» وزارت امور خارجه آلمان، سفیر جمهوری اسلامی در برلین را احضار و از دو دیپلمات ایرانی به دلیل تشخیص «عنصر نامطلوب» بودن ، خواست که در کوتاه‌ترین زمان ممکن خاک آلمان را ترک کنند.
در جریان این احضار آنالنا بائربوک وزیر امورخارجه آلمان به سفیر جمهوری اسلامی گفت: «ما این نقض گسترده حقوق یک شهروند آلمانی را نخواهیم پذیرفت.»
ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز روز چهارشنبه ۱۰ اسفندماه ۱۴۰۱ در واکنش به این اقدام دولت برلین از اخراج دو دیپلمات آلمانی به عنوان عنصر نامطلوب در پی اقدامات مداخله جویانه و غیرمسئولانه دولت آلمان در امور داخلی و قضایی جمهوری اسلامی ایران، خبر داد.
به گزارش ایسنا، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با اشاره به احضار سفیر آلمان توسط مدیرکل غرب اروپای وزارت امور خارجه و ابلاغ تصمیم اتخاذ شده، افزود: جمهوری اسلامی ایران در قبال زیاده خواهی ها، مقتدرانه عمل خواهد کرد.
به گزارش ایسنا، آنالنا بائربوک وزیر خارجه آلمان همچنین در پی ایجاد مسمومیت های سریالی در برخی از مدارس دخترانه در ایران، روز جمعه ۱۲ اسفند در یک واکنش توییتری، گزارش‌ها درباره حملات شیمیایی به مدارس و مسمومیت دانش‌آموزان دختر در ایران را «شوک‌آور» خواند.
وزیر امور خارجه آلمان در صفحه توییتر خود نوشت: «دختران باید بدون ترس و هراس به مدرسه بروند، این بدیهی‌ترین حق انسانی آنان است.»
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز در همان روز در صفحه شخصی خود در توییتر به توییت وزیر خارجه آلمان در خصوص مسمومیت در برخی مدارس کشورمان واکنش نشان داد و نوشت: «خانم وزیر، این اقدام مخرب و ضد امنیتی در حال بررسی است. دولت ایران در شناسایی مجرمان و ریشه کن کردن این بدخواهی بسیار جدی است. اجازه ایجاد ناامنی برای دختران دانش آموز ایرانی با انگیزه های سیاسی را نخواهیم داد.»
ناصر کنعانی ادامه داد : “اما از جمله حقایق تلخ که هنوز نیاز به شفاف سازی دارند، مسمومیت های شیمیایی از طریق گازهای سمی آلمانی است که دولت آلمان مسئول آن است و هنوز تلفات می گیرد. ابراز نگرانی تان در این مورد، ریاکارانه و مداخله جویانه است. “
به گزارش ایسنا در ادامه موضع گیری های مقامات آلمان علیه جمهوری اسلامی ایران در ۱۶ اسفندماه آنالنا بائربوک، وزیر امور خارجه آلمان که به عراق سفر کرده به طرح ادعاهایی علیه تهران پرداخت.
وی در عراق با متهم کردن ایران به انجام حملات موشکی برون‌مرزی، آن را غیرقابل پذیرش توصیف کرد و گفت این حملات هم غیرنظامیان و هم ثبات منطقه را در معرض خطر قرار می‌دهد.
او گفت: «رژیم ایران با این حملات موشکی نشان می‌دهد که علاوه بر اینکه به صورتی بی‌پروا و بی‌رحمانه مردمش را سرکوب می‌کنند بلکه زندگی انسانی و ثبات منطقه را در معرض خطر قرار می‌دهد تا در قدرت باقی بماند.»
همچون دفعات پیش، اظهارت این مقام آلمانی با واکنش سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران روبرو شد و ناصر کنعانی ، اظهارت وزیر خارجه آلمان را محکوم کرد.
در همان چارچوب در روز جمعه ۱۹ اسفندماه در گفت‌وگوی تلفنی وزیران امور خارجه ایران و عراق دو طرف در مورد سفر اخیر وزیر خارجه آلمان به عراق گفت‌وگو و تبادل نظر کردند.
امیر عبداللهیان در این گفت‌وگو تاکید کرد: روابط تاریخی و گسترده دو کشور ایران و آلمان ایجاب می کند که گفت‌وگو و همکاری جایگزین رفتارهای احساسی و در تعارض با منافع مشترک شود.
طرفین در این ارتباط بر لزوم حاکم شدن رویکرد واقع بینانه در مناسبات برلین- تهران تاکید کردند.
به گزارش ایسنا، به نظر می رسد که تنش ها بین دولت های ایران و آلمان در سال ۱۴۰۲ نیز همچنان ادامه پیدا کند و با توجه به این که مقامات برلین از موافقان سیاسی قرار دادن سپاه در لیست گروه‌های تروریستی از سوی اتحادیه اروپا هستند به تلاش‌های خود در این زمینه برای جلب موافقت دیگر کشورهای عضو ادامه می‌دهند و تلاش می کنند که مانع مهم این موضوع یعنی نبود دلایل حقوقی برای قرار دادن سپاه در لیست گروه های تروریستی را رفع کنند ولی از دیگر سو عده ای از تحلیلگران معتقد هستند در صورت حل بحران اوکراین و به نتیجه رسیدن مذاکرات احیای برجام میزان تنش بین تهران و برلین کاهش پیدا می‌کند تحلیلی که به نظر نمی رسد مولفه های مبتنی بر آن به این زودی به نتیجه برسد و از دیگر سو برای دولت ائتلافی آلمان از جمله حزب سبز مسائل حقوق بشری از اهمیت ویژه ای برخوردار است و آنها همچنان بر اساس نگاه شان به تحولات حقوق بشری در ایران، به فشارهای خود به تهران در این زمینه ادامه خواهند داد .