مقالات اقتصادی / رمزارزها با اینکه دیرینگی در بازارهای مالی ندارند، اما با توجه به رشدی که در عمر کوتاه داشته‌اند، توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران را به خود جلب و سهم قابل توجهی از منابع مالی دنیا را جذب کرده‌اند. اکنون این سئوال مطرح است که چالش‌ها و قابلیت‌های این بازاربین‌المللی برای ایران کدام است؟
کمرعمرترین بازار مالی جهان
رمزارزها که یک مدل از پول‌های دیجیتال به حساب می‌آید، دو دهه است که آرام آرام جای خود را در میان بازارهای مالی جهان باز کرده است. در این مسیر، این ارزها با مقاومت‌های زیادی از طرف بازارهای سنتی و حتی نظام‌های سیاسی مواجه شدند اما جذابیت ارزهای رمزپایه، بیشتر از مقاومت‌ها و مخالفت‌ها بوده است.
رمز ارز (یا ارز رمزپایه) گونه‌ای پول دیجیتال است که در آن تولید واحد پول و تأیید اصالت تراکنش پول با استفاده از الگوریتم‌های رمزگذاری کنترل می‌شود و به طور معمول به روش نامتمرکز (بدون وابستگی به یک بانک مرکزی کشورها) کار می‌کند.
زمان شکل‌گیری رمز ارزها به دهه ۱۹۸۰ میلادی می‌رسد. نخستین رمز ارز نامتمرکز بیت‌کوین در سال ۲۰۰۹ توسط «ساتوشی ناکاموتو» ایجاد و عرضه شد از آن زمان تاکنون رمزارزهای متعددی ایجاد شده‌اند.
آمار جهانی از پیشرفت غیرقابل انکاری در پذیرش رمزارزها به‌عنوان وسایل مبادله مالی، در زمانی کمتر از یک دهه حکایت دارد اما در ایران تا امروز مانند بسیاری از کشورهای دیگر، هنوز تصمیم قطعی و شفاف درباره استفاده و یا تولید قانونمند این نوع رمز ارز گرفته نشده است.
گردش مالی بازار رمزارزها در جهان سالانه بیش از یک هزار میلیارد دلار برآورد شده است که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به این حجم بین ۵۰ تا ۶۰ درصد اضافه شودبراساس گزارش‌های منتشره، گردش مالی بازار رمزارزها در جهان سالانه بیش از یک هزار میلیارد دلار برآورد شده است که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به این حجم بین ۵۰ تا ۶۰ درصد اضافه شود.
رمز ریال
در ایران براساس بررسی‌هایی که در سال گذشته صورت گرفته بود – بررسی رسمی – معادل ۶۶۰ میلیون دلار سهم ایران از بازار رمزارز بیت کوین بود. در همین حال در سال ۱۳۹۸ بررسی یکی از صرافی‌های تهران نشان داد که روزانه بالغ بر ۱۰۰ میلیون دلار رمزارز معامله می‌شود، که همین امر آمار رسمی بازار رمز ارز را زیر سئوال می‌برد و اگر در این آمار اتاق بازرگانی تهران را هم مدنظر قرار دهیم که حدود ۱۲ میلیون نفر در ایران در بازار رمز ارز کار می‌کنند آن موقع میزان معاملات بازار رمز ارز ایران شاید فراتر از این ارقام باشد.
«علی صالح آبادی» رییس کل بانک مرکزی، در بیست و نهمین همایش سالانه سیاست‌های پولی و ارزی، از اجرای «رمز ریال» در آینده نزدیک خبر داده و گفت: طبق قولی که همکارانم در بانک مرکزی داده اند، رمزریال از شهریور ماه به اجرا می رسد.
«مهران محرمیان» معاون فناوری های نوین بانک مرکزی نیز در این زمینه می‌گوید: در ایران از چند سال گذشته بررسی ها در این حوزه را آغاز کردیم و از سال ۱۳۹۹ به حوزه مقررات گذاری ورود کردیم. نکته جالب توجه آنکه، رمزپول تنها دارای بُعد فنی نیست؛ بلکه دارای ابعاد نظارتی، اقتصادی، ارزی، ریالی و به خصوص حقوقی است که تمام این موارد مورد ارزیابی قرار گرفته و نهایتاً پس از جلسات مداوم تخصصی، مقررات رمزپول بانک مرکزی دی ماه سال ۱۴۰۰ در شورای پول و اعتبار به تصویب رسیده است.
آینده بازار رمزارزها؛ چالش‌ها و قابلیت‌ها برای ایران
«علیرضا کلاهی» عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران در این خصوص به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: پیش‌بینی‌ها برای رمزارزها و اینکه دقیقا در آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد بسیار دشوار است؛ اما بسیاری معتقدند با توجه به چاپ مقادیر زیادی پول توسط بانک‌های مرکزی به ویژه بانک مرکزی آمریکا به عنوان ارز رزو اصلی دنیا، رمزارزها در دنیای پر تورم و بی‌ثبات مالی کنونی می‌تواند یک ذخیره سرمایه‌ای مناسبی باشند.
می‌توانیم یکی از تولیدکننده‌های اصلی رمزارزها باشیم و فناوری‌های این بخش را در کشور توسعه دهیم؛ اما متاسفانه باتوجه به فقدان تصمیم‌گیری‌های کارشناسانه و سیاست‌گذاری، این ظرفیت مغفول مانده استاو در مورد نوسان بازار رمزارزها می‌افزاید: اگر به تاریخ این بازار توجه کنیم، شاهد رشد قابل توجه‌ای خواهیم بود که همین رشد، سبب ایجاد هیجان و صعودهای پیاپی در این بازار شده است؛ بنابراین، نوسانات این بازار که به تازگی شکل گرفته، کاملا طبیعی است.
کلاهی درعین حال، برای سرمایه‌گذاری دراین بازار هشدارجدی داده و توصیه می‌کند:
۱- مردم هیجان زده وارد این بازار نشوند.
۲- بازار رمزارزها، بازار پرخطر و پرنوسان است.
۳- مردم نباید دستخوش امواج این بازار، سفارش سیگنال فروش‌ها و توصیه ناآگاهان شوند.
این کارشناس حوزه ارزهای دیجیتالی در بخش دیگری از اظهاراتش می‌گوید: کسی که وارد عرصه این نوع سرمایه‌گذاری می‌شود، باید دانش و تخصص فعالیت اقتصادی مرتبط را داشته باشد و ریسک این نوع سرمایه‌گذاری پرخطر را بپذیرد.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران همچنتین پیش‌بینی می‌کند: رمزارزهای باثبات گرچه نوسانات زیادی دارند، اما در بلند مدت بازده خوبی خواهند داشت. با این حال، اگر افراد تحمل این ریسک را ندارند نباید وارد این عرصه شوند.
کلاهی با تاکید بر اینکه بازار رمزارزها بازار پرنوسان و پرخطر است و برای هر سرمایه گذاری مناسب نیست، توصیه می‌کند: در مجموع مردم بیشتر از ۱۰ درصد از دارایی‌های خود را در این بازارها سرمایه‌گذاری نکنند زیرا به هیچ وجه مناسب نیست که افراد هست و نیست خود را وارد چنین بازار پرچالش و غیرقابل پیش‌بینی کنند.
با توجه به استقلال رمزارزها از سیستم مالی متکی به دلار و تحت کنترل آمریکا، می‌توانیم از رمزارزها برای مبادلات تجاری خود استفاده کنیماز این فعال اقتصادی در مورد مزیت‌های رمزارزها برای اقتصاد کشور سئوال کردیم؛ که می‌گوید: با توجه به استقلال رمزارزها از سیستم مالی متکی به دلار و تحت کنترل آمریکا، ما می‌توانیم از رمزارزها برای مبادلات تجاری خود استفاده کنیم؛ علاوه بر این، با توجه به منابع غنی انرژی که در کشور وجود دارد، می‌توانیم یکی از تولیدکننده‌های اصلی رمزارزها باشیم و فناوری‌های این بخش را در کشور توسعه دهیم؛ اما متاسفانه باتوجه به فقدان تصمیم‌گیری‌های کارشناسانه و سیاست‌گذاری، این ظرفیت مغفول مانده است.
آیا می‌توان از رمز ارزها در تجارت خارجی ایران استفاده کرد؟
«عباس آرگون» عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران نیز در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا، نوسان بسیار زیاد را مهمترین ویژگی رمزارزها ذکر کرده و می‌گوید: با ورود به این بازار، می‌توانید یک شبه دارایی سنگینی به دست بیاورید و یا کل دارایی‌تان را از دست بدهید.
او می‌افزاید: من مخالف رمزارز نیستم اما معتقدم این بازار باید یک قاعده‌مندی داشته باشد؛ البته منظورم از قاعده‌مندی، آنچه در سایر بازارها وجود دارد نیست، اما حداقل‌هایی از چارچوب‌های قاعده‌مند باید وجود داشته باشد.
آرگون در خصوص دورنمای این بازار مالی نیز معتقد است : اگر راه میانه‌ای برای ضابطه‌مند کردن بازار رمزارزها ایجاد شود، این بازار در آینده توسعه پیدا می‌کند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا این بازار فرصتی مناسب برای سرمایه‌گذاری است؟ گفت: ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار، در دنیا زیاد است اما ریسک آن در ایران به دلیل شرایطی که وجود دارد مضاعف است.آرگون درپاسخ به این سئوال که آیا در ایران می‌توان از رمزارزها برای دور زدن تحریم‌ها و انجام مبادلات تجاری استفاده کرد؟، گفت: رمزارزها شاید برای کسب و کارهای کوچک و فردی مناسب باشد اما در بنگاه‌های اقتصادی بزرگتر که باید دفاتر مالی خود را ثبت کنند قابل استفاده نیست.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ریسک سرمایه‌گذاری در بازار رمز ارزها ، در دنیا زیاد بوده اما خطر آن در ایران به دلایل مختلف مضاعف استاین کارشناس می‌افزاید: وقتی از قاعده‌مندی صحبت می‌کنم، به طور دقیق مسایل مبتلابه رمزارزها در مبادلات تجاری است و هر اقدامی در این زمینه باید به سئوالات و چالش‌های آن پاسخ دهد، سئوالاتی مانند؛
۱- آیا بانک مرکزی و گمرک، رمزارزها را در نقل و انتقال پول می‌پذیرند؟
۲- آیا شرکت‌های خارجی در ایفای تعهدات خود، این ارزها را می‌پذیرند؟
۳- در مبادلات تجاری اگر شرکت ایرانی ریال را بدهد و رمزارز بگیرد، آیا شرکت خارجی این زیرساخت‌ها را برای پاسخگویی دارد؟
۴- با توجه به نوسان‌های رمزارزها، چطور می‌توان آن را در دفاتر مالی شرکت‌های داخلی و خارجی ثبت کرد؟
۵- آیا مبادلات و تجارت با رمزارزها مورد قبول بازرسان گمرک و مالیات درکشورهای مختلف است؟
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران تصریح می‌کند: با توجه به موارد فوق و اینکه هنوز قوانین مصرحی در حوزه رمزارزها در کشور وجود ندارد، ریسک سرمایه‌گذاری در بازار رمز ارزها، در دنیا زیاد بوده اما خطر آن در ایران به دلایل مختلف مضاعف است.
آرگون تاکید می‌کند: اگر می‌خواهیم از رمزارزها برای تسهیل مبادلات پولی استفاده کنیم، باید پیش از آن چارچوب‌ها و زیرساخت‌های قانونی، اجرایی و قضایی مورد نیاز این بازار جهانی را آماده کنیم و دراین زمینه دانش و تخصص مرتبط را کسب نمود.
در مجموع کارشناسان، پرریسک و ناشناخته بودن را نخستین ویژگی این بازار مالی رو به گسترش در جهان می‌دانند؛ به طوری که فعالان اقتصادی، سرمایه‌گذاری در این بازار پر نوسان را برای همه افراد و سرمایه‌گذاران مناسب نمی‌دانند.
سیداسماعیل داودی