ویژه محرم / عزاداریهای محرم و صفر باید هدفدار باشند. عزاداری بدون هدف، خواسته بزرگانی که پیروان امام حسین علیهالسلام را به این کار توصیه کردهاند نیست.
بدون تردید، امام صادق علیهالسلام که برای امام حسین و شهدای کربلا مجلس عزاداری برپا میکردند و به مردم هم سفارش میکردند این مجالس را ادامه بدهند، برای این بود که راه شهدای کربلا و مرام امام حسین علیهالسلام ادامه پیدا کند و فراموش نشود. سایر ائمه نیز هرگاه شرایط زمان به آنها اجازه میداد، به اقامه عزاداری شهدای کربلا همت میگماشتند. اینکه پرچم عزای شهدای کربلا در طول قرون بر فراز خانهها، مساجد، حسینیهها و اماکن مذهبی برافراشته ماند، نتیجه همین سیره، سفارشها و تاکیدهاست. اینهمه اصرار و تاکید نمیتواند بدون هدف باشد.
درباره هدف عزاداریهای حسینی، نکات مهمی از امام خمینی به یادگار مانده که توجه به آنها میتواند برای هرچه صحیحتر برگزار کردن این مجالس و محافل راهنمای خوبی باشد. یکی از این نکات اینست که گفتند: «محرم، ماهی است که عدالت در مقابل ظلم و حق در مقابل باطل قیام کرده است.»
بدون اینکه نیازی به سایر نکات مطرح شده درباره هدف نهضت عاشورا باشد، فهم درست همین یک نکته میتواند ما را به اقامه صحیح عزاداری حسینی رهنمون شود.
عدالت را باید در مفهوم جامع آن در نظر گرفت کمااینکه «ظلم» نیز باید با همین جامعیت مورد نظر باشد. رعایت حقوق مردم در حوزههای اقتصادی، قضائی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و شهروندی را میتوان «عدالت به معنای عام» دانست. اگر حقوق مردم در این زمینهها و حوزهها رعایت نشود، «ظلم به معنای عام» تحقق مییابد. بنابراین، اگر گفته میشود «محرم، ماهی است که عدالت در مقابل ظلم و حق در مقابل باطل قیام کرده است» طبعاً باید مرام امام حسین را قیام برای تحقق عدالت به معنای عام دانست و کسانی که برای امام حسین و شهدای کربلا عزاداری میکنند باید محتوای عزاداریهایشان آموزش عدالت به همین معنای عام و شناساندن «ظلم به معنای عام» باشد. رعایت همین محتوا بود که توانست محرم و صفر را به عاملی برای آماده ساختن مردم جهت مقابله با ظلم و احقاق حقوق خود در چارچوب تحقق عدالت به معنای عام تبدیل کند.
با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و تاسیس نظام جمهوری اسلامی، انتظار این بود که عزاداریهای حسینی ضمن اینکه با روش سنتی استمرار مییابند، همواره با استفاده از امکانات روز و زبان مورد نیاز هر زمان، از نظر محتوای عدالت خواهی غنیتر شوند و راه را برای عینیتر شدن حق بازتر کنند و قدرت مردم را برای مقابله با باطل افزایش دهند. این هدف، فقط وقتی تحقق مییابد که نگاه به دین، عمقی و معطوف به محتوا و هدف باشد نه سطحی و معطوف به ظواهر. اکتفا کردن به کمیت، تکیه بر خواب و خیال و داستانهای جعلی، محور قرار دادن خرافات و برخورد ابزاری با مجالس و محافل عزاداری به منظور بهرهبرداری تبلیغاتی از آنها، هرگز نمیتواند هدف عدالتخواهی را محقق کند. این روش که متاسفانه اکنون روش غالب در عزاداریها شده و رسانه ملی نیز آن را ترویج میکند، نتیجه عکس میدهد و راه را برای تحکیم قدرت کسانی که عدالت را سد راه خود میدانند هموار میکند.
پائین آوردن سطح قیام عاشورا آنگونه که عدهای از مداحان انجام میدهند و محدود ساختن آن به چند داستان و خواب و خیال آنگونه که روش مشترک بعضی منبریهای کمسواد و مداحان غیرسنتی است، ضایع ساختن فرصت بینظیری است که نهضت عاشورا در اختیار ما پیروان امام حسین علیهالسلام قرار داده است. از فرصتی که خون شهدای مظلوم کربلا در اختیار ما قرار داده باید برای عمق بخشیدن به درک مردم از دین و شناخت آنها از هدف امام حسین علیهالسلام بهرهبرداری شود. متاسفانه هر چه زمان میگذرد، سطحی نگریها و ظاهرسازیها در عزاداریها بیشتر میشود و محتوای مجالس و محافل سیر نزولی میکند. اگر در دوران حاکمیت نظام جمهوری اسلامی، نتوانیم به مجالس در خور شان امام حسین و عزاداریهای تراز نهضت عاشورا دست یابیم، چه وقت میتوانیم این هدف را محقق سازیم؟
تردید نباید کرد که این وضعیت، متناسب با شان حسینی بودن نیست. حسینی بودن، الزاماتی دارد که عمق بخشیدن به عزاداریها، مبارزه با خرافات، کنار زدن سطحی نگریها، مقابله با ظاهرسازیها، اجتناب از استفاده ابزاری از دین و تلاش برای عدالت محور ساختن محتوای مجالس، ازجمله آنها هستند.