نرگس خانعلی‌زاده
در خانه های سوگواری که بزرگی از دست رفته خواهر و برادر ها می مانند و اموالی که از آن جنت مکان خلد آشیان به جا مانده است .همه از فرزندان خانواده سوگوار انتظارات ویژه ای دارند.مدارا با هم و آبرو داری برای آن مرحوم مغفور اولینش است.اما گاهی در همان روزهای آغازین این ماجرا، بحث های تندی درباره سهم الارث پیش می آید و گاهی همین بگو مگو ها اتفاق ناگوار قطع رابطه همیشگی یک فامیل را رقم می زند.
گروه ایرنا زندگی – انگار همه‌چیز از یک بی‌اطلاعی محض شروع می‌شود؛ بی‌اطلاعی از اینکه هیچ حقی با دعوا و زورگویی به حق‌دار نمی‌رسد. شاید این مهمترین علتی است که باعث بروز اختلافات و مشکلات خانوادگی عمق میان وراث می‌شود. این را زهرا طلوع، وکیل دادگستری می‌گوید که معتقد است ناآگاهی از قوانین وراثت، طمع‌کاری و سهم‌خواهی‌های بیش از حد و یا توافق نداشتن بر سر برابری سهم الارث دختر و پسر بعد از فوت والد یا والدین از جمله این علت‌ها است:« گاهی حتی طمع برای فروش اموال با قیمت بالاتر و یا سهم بردن بیشتر از سهم‌الارث، آنقدر آشکار است که موجب اختلاف می‌شود.»
*** گاهی تا پای جان
کافی است دعوا بر سر ارث و میراث در فضای مجازی جستجو کنید تا با انبوهی از خبرهای شگفت‌آور روبرو شوید؛ خبرهایی که گاهی از دعوای لفظی و زد و خوردهای فیزیکی و کشیده شدن پای خانواده‌ها به کلانتری، به خواهر و برادر کشی هم می‌رسد. اولش چشمان‌مان گرد می‌شود که یعنی واقعا ممکن است؟ اما تجربه حقوقدان‌ها و وکلایی که در این زمینه، مویی سفید کرده‌اند می‌گوید که انگار این خبرها خیلی هم عجیب نیست؛ آنقدر که در طول دوران کاری‌شان، حداقل در چندین مورد، با چنین اتفاقات ناگواری که بر سر تقسیم ارث و میراث و زمین‌های کشاورزی و ملک و املاک بوده است، روبرو شده‌اند. آن‌ها از خانواده‌هایی می‌گویند که دعوایی بی‌پایان را شروع کرده‌اند، بی‌آنکه بدانند که این جدل‌ها هیچ تاثیری در میزان حق و حقوق‌شان ندارد؛ چرا که همه‌چیز مشخص است و با داد و بیداد راه به جایی نمی‌برند!
*** اینجا هم پیشگیری بهتر از درمان است
بهتر است همان اول، همه‌چیز را بر گردن قانون بیندازیم و خودمان را از این معرکه که ممکن است دامن هرکدام از بچه‌ها را بگیرد بیرون بکشیم. اینطور که متخصصین می‌گویند، تبعیت از قانون و تقسیم اموال به میزان مشخص شده در قوانین انحصار وراثت بهترین راهکار برای جلوگیری از هر نوع اختلافی است؛ حالا اگر در این میان، وصیت‌نامه رسمی و معتبری هم وجود داشته باشد که چه بهتر! در واقع در صورت وجود وصیت نامه، اگر متوفی وضعیت اموالش را برای بعد از فوت مشخص کرده باشد، تقریبا تمام درگیری‌ها بی‌نتیجه خواهد بود و همین آگاهی به بی‌نتیجه بودن، شاید مانعی برای اختلافات احتمالی باشد.
*** قانون تعارف ندارد
بخوانید، بپرسید و تا آنجا که می‌شود، دانسته‌های قانونی‌تان را از وضعیتی که در آن هستید بالا ببرید. این شاید اساسی‌ترین و تنهاترین راه چاره‌ای است که می‌تواند از هرگونه اتفاق ناخوشایندی جلوگیری کند. چنانکه متخصصان هم می‌گویند که لازم است بدون هیچ تعارفی و در کمال احترام و اتفاقا برای برای حفظ وحدت خانوادگی، همه مسائل قانونی را از بر باشیم تا در زمان قرار گرفتن در چنین وضعیتی، قانون را الگو قرار بدهیم و پیش برویم؛ بدون هیچ حرف و حدیث اضافه‌ای! ضمن اینکه کمک گرفتن از متخصصان حقوقی و خانوادگی را در این جریان نادیده نگیرید؛ متخصصانی که هرکدام با توجه به تجربه‌های بزرگ و کوچک‌شان، می‌توانند چراغی برای مسیر پیش‌رویتان باشد تا به خیر و خوشی بگذرد. از مشخص کردن قوانین حقوقی که وکلا آن را پیش می‌برند تا حفظ وحدت و انسجام خانوادگی که بدون تردید بر عهده رواشناسان و مشاوران خانواده است.
*** پایگاهی عاطفی به نام رابطه خواهر و برادری
هوای خواهر و برادری‌هایتان را داشته باشید که بدون هرگونه اغراق و فارغ از هر آنچه که قرار است در زمینه مالی دست‌تان را بگیرد، این تنها سرمایه ارزشمند و مهمی است که برای شما در زندگی خواهد ماند. پس تا جایی که ممکن است، این سرمایه‌های ارزشمند زندگی‌تان را فدای هیچ‌چیز دیگری نکنید. در این میان، سعی کنید بیشترین مدارا با همدیگر داشته باشد؛ مثلا اینکه فراموش نکنید هر زمان که هرکدام از وراث، حتی فردای فوت مورث درخواست سهم الارث خود را بکند، بقیه وراث نمی‌توانند به هیچ دلیل، خصوصا دلایل عرفی مانع از این حق شوند. پس او را بابت درخواست حق و حقوقش قضاوت و بازخواست نکنید. متاسفانه به دلیل برخی از مسائل عرفی، آن دسته از وراثی که سهم خود را از ارثیه می‌خواهند، مورد قضاوت و هجمه برخی دیگر از اعضای خانواده قرار می‌گیرند؛ در صورتی که این روند بسیار اشتباهی است؛ چرا که به هرحال باید پذیرفت که او حقی دارد و اخلاقی نیست که دیگران، به هر بهانه ای او را بابت درخواست سهم الارث و حقوق قانونی‌اش، بازخواست کنند. اگر در این میان، یک یا چند نفر از اعضای خانواده و وراث، توانایی و مهارت حل مسئله داشته باشند، اوضاع به مراتب بهتر خواهد بود. افرادی که بتوانند از وقوع جدل‌های احتمالی پیشگیری کنند و با پیش کشیدن مسائل قانونی و آرام کردن دیگر افراد، شرایط را به سمت خوبی هدایت کنند. موضوعی که مهری موسوی، روانشناس و مشاور خانواده هم آن را تایید می‌کند و معتقد است که نباید فراموش کنیم که که هستیم و با همدیگر چه روزهایی داشته‌ایم:« شاید همین یادآوری‌ها، موجب همدلی در بین وراث شود.»
*** چرخ این گردونه می‌چرخد
مهری موسوی، رواشناس و مشاور خانواده، حل و فصل شدن معضل دعواهای خانوادگی بر سر ارث و میراث را در گرو باور به فانی بودن این دنیا می‌داند:« گاهی آنقدر پدیده مرگ را دور از دسترس می‌بینیم که فراموش می‌کنیم که این ارث هم برای مدتی موقت در دست ما است و امانتی بیش نیست.» غافل از اینکه حس خوشبختی و آرامش را باید در راهی دیگر جستجو کنیم؛ خوشبختی‌هایی که به قیمت از دست دادن رابطه‌ها، سلامتی، آرامش و … بدست نمی‌آید:« شاید یک نگاه و باور دینی و معنوی باشد که در چنین موقعیت‌هایی بتواند یاری‌مان کند تا وارد معرکه دعواهایی این‌چنینی نشویم؛ مثلا اینکه گاهی به این فکر کنیم که ما همیشه آن وارثان نیستیم و مرگ فقط برای همسایه نیست و دیر یا زود، نوبت ما هم می‌شود و وقت زیادی برای استفاده از این اموال نداریم.» در واقع این روانشناس معتقد است که فارغ از همه شرعیات، قانون‌ها، ارزش‌ها و هرآن‌چیزی که می‌تواند ما را در ماجرا تقسیم ارث و میراث، آرام و منطقی نگه دارد، باور به موقتی بودن این اموال و ارزشمندی رابطه‌های‌مان است.همان چیزی به کرات در قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) نیز بارها به آن اشاره شده است و فانی بودن این دنیا را درحکم بزرگترین هشدار را برای انسان ها قرار می دهد.