به مناسبت سالروز شهادت آیت‌الله قاضی طباطبایی اولین شهید محراب
فقیه مجاهدی که یاور محرومان بود
مقالات فرهنگی / چهل و سه سال پیش، شامگاه روز دهم آبان سال ۱۳۵۸ مصادف با عید سعید قربان سال ۱۳۹۹ هجری قمری، مجاهدی دیگر از ذریه امیرالمومنین(ع) قدم به مسلخ عشق گذاشت و جان گرانمایه خود را که سال‌ها در مجاهده و تلاش گذرانده بود، در پیشگاه حضرت حق در طبق اخلاص نهاد و تقدیم کرد. مجاهد عظیم‌الشان “آیت‌الله قاضی طباطبایی” در چنین روزی بعد از ادای فریضه مغرب و عشاء و درحال مراجعت از مسجد به منزل، مورد هجوم عوامل سرسپرده استکبار تحت نام گروه “فرقان” قرار گرفت و شربت شهادت نوشید. شهید بزرگوار «آیت‌الله سید محمدعلی قاضی طباطبایی» اولین امام جمعه تبریزپس از پیروزی انقلاب اسلامی بود که در سال ۱۳۳۳ هجری قمری در تبریز متولد شد. تحصیلات مقدماتی علوم دینی را در مدرسه “طالبیه” فرا گرفت و در سن ۲۴ سالگی در بحبوحه مبارزات در تبریز به همراه پدرش به تهران تبعید شد و پس از چند ماه توقف در تهران و ری به تبریز مراجعت نمود. دو سال بعد جهت تحصیل در حوزه علمیه قم به شهر قم مشرف شد و از محضر آیات عظام سید محمد خوانساری، سید محمد حجت کوه‌کمره‌ای، آیت‌الله صدر، آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله گلپایگانی کسب فیض نمود. آن شهید بزرگوار از محضر «امام خمینی(ره)» نیز بهره‌ها برد و از شاگردان و علاقمندان ایشان بشمار می‌رفت. در سال ۱۳۶۹ هجری قمری از قم به نجف عزیمت کرد و نزد علمای برجسته نجف به کسب علوم دینی پرداخت.
راهنمایی‌های شهید قاضی در مسائل سیاسی و انقلابی زبانزد خاص و عام بود.آن شهید بزرگوار بدلیل تسلطی که به زبان عربی داشت، مقالاتی به زبان عربی برای مجلات کشورهای عربی می‌نگاشت و از این رو مقالات زیادی از ایشان در مجلات مصر چاپ شده است، مطالعات تبلیغاتی ایشان به تصریح دوستان و آشنایان کم‌نظیر و اطلاعات ادبی ایشان بسیار وسیع بود. لذا آثار قلمی با ارزشی از ایشان به یادگار مانده است که برخی از آنها به شرح ذیل هستند.
- مقدمه و تصحیح تفسیر (جوامع‌المجامع) علامه طبرسی.
- ذکر حدیقه الصالحین در (الذریعه الی تصانیف الشیعه) شیخ آقا بزرگ تهرانی.
- پاورقی بر (فردوس‌الاعلی) نوشته کاشف الغطاء تعلیقات بر (انوار نعمانیه).
- اضافات و تعلیقات بر کتاب (انیس‌الموحدین) ملا محسن نراقی.
- تقریرات دروس اساتید نجف. تقریرات فقه و اصول مرحوم آیت‌الله حجت.
- مراسلات با مرحوم علامه کاشف الغطاء. کتاب (صدقات امیرالمومنین و صدیقه طاهره).
- تاریخ قضا در اسلام.
- حضرت امام حسین(ع).
- تحقیق روز اربعین.
آیت‌الله قاضی طباطبایی همانقدر که در تلاش‌های علمی کوشا بود، در مبارزات سیاسی نیز شرکت فعالانه داشت. آن شهید بزرگوار دارای روحیه انقلابی و اراده‌ای خلل‌ناپذیر بود و در پرونده قطوری که ساواک در مورد ایشان تهیه کرد، این نکته مشهود است. شرکت علنی آن شهید در مبارزات سیاسی از سال‌های ۱۳۴۱ و ۱۳۴۲ همزمان با آغاز نهضت اسلامی امام خمینی شروع می‌شود و ایشان یکی از رهبران و پایه‌های نهضت در آذربایجان بود که در جریان همین مبارزات دستگیر و در زندان «قزل‌قلعه» تهران زندانی شدند. آیت‌الله قاضی به اتهام اینکه در خلال بحث پیرامون حکومت اسلامی و جنایات اسرائیل در یک سخنرانی علنی نام امام خمینی را به عظمت و عزت بر زبان آورده به مدت شش ماه به «بافق» کرمان تبعید شد. پس از آن به بهانه دیگری شش ماه دیگر به زنجان تبعید شد. آیت‌الله قاضی در تبریز نماینده تام‌الاختیار امام خمینی(ره) بود و نقش ایشان در شکل دادن به مبارزات مردم تبریز نیز شایان توجه است.
«مسجد شعبان»، محل و محور مبارزه در آذربایجان شرقی و مرکز مبارزات بود که شهید قاضی طباطبائی امامت آنجا را عهده‌‌دار بود. آیت‌الله قاضی در مبارزه از اکثر افراد جلوتر و فوق‌العاده محبوب و مورد احترام بود و به همین دلیل دسایس دشمنان و منحرفین از اسلام علیه ایشان کارگر نمی‌شد. نفوذ ایشان به حدی بود که اگر روزی را در آذربایجان تعطیل اعلام می‌کرد بدون شک آن روز همه جا به حال تعطیل در می‌آمد. آیت‌الله قاضی جزو اولین کسانی بود که در آذربایجان اعلامیه خلع شاه از سلطنت را امضا کرد. ساواک با صرف بودجه‌های ویژه، جریانات مخالف ایشان در تبریز را تقویت می‌کرد تا اثرات فعالیت‌های ایشان را در زمینه‌سازی برای انقلاب خنثی کند.
در ماه‌های قبل از پیروزی انقلاب، رهبری جریانات سیاسی، برپایی تظاهرات و تشکیل مجالس، اکثرا بر عهده این شهید بزرگوار بود و ایشان اولین امضاء‌کننده اعلامیه ۲۹ بهمن ۵۶ در چهلم شهدای قم بود.
آیت‌الله شهید قاضی طباطبایی همواره سدّ مستحکمی در مقابل خطوط انحرافی جریانات ضدانقلابی بود و از اوان پیروزی انقلاب علیه جریانات منحرف و وابسته، نظیر «خلق مسلمان» و منافقین افشاگری‌های لازم را می‌نمود و منحرفان با وجود ایشان، قدرت و جرات ابراز وجود پیدا نمی‌کردند. خدمات ایشان بعد از پیروزی انقلاب نیز شایسته توجه بسیار است. «شهید قاضی طباطبایی» بلافاصله بعداز پیروزی انقلاب از طرف امام خمینی به سمت امام جمعه تبریز منصوب شد و اولین نمازجمعه را در این شهر بزرگ برپا کرد. ایشان کمیته‌های انقلاب اسلامی آذربایجان شرقی و غربی را تشکیل داد و نقش زیادی در راه‌اندازی استانداری‌ها، فرمانداری‌ها و ادارات استان داشت. شهید قاضی همچنین زحمات زیادی برای رسیدگی به محرومان و مستضعفین متحمل شد و پس از یک عمر مجاهده و تلاش خالصانه بدست عوامل خود فروخته و سر سپرده استکبار جهانی به فیض شهادت نائل آمد.